Samolotowa PIELGRZYMKA do słonecznej Grecji –MINI PRZEWODNIK

GRECJA –MINI PRZEWODNIK

Termin: 16.09 – 24.09.2024

Rozpoczęcie Pielgrzymki 16.09.2024 roku (poniedziałek) w Kościele Św. Jana Chrzciciela w Białymstoku o godz. 11.45, a następnie transfer na lotnisko.

DZIEŃ 1 PRZYLOT-16.09.2024

Zbiórka uczestników na lotnisku Warszawa Okęcie, odprawa bagażowa o godz. 16.25 i wylot do Grecji o godz. 18.25. Przylot do Aten o godz. 21.55, odbiór bagaży i przejazd do hotelu w ok. Aten

Grecja – Republika Grecka – państwo położone w południowo-wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z czterema państwami: Albanią, Macedonią Północną i Bułgarią od północy oraz Turcją od wschodu. Ma dostęp do czterech mórz: Egejskiego i Kreteńskiego od wschodu, Jońskiego od zachodu oraz Śródziemnego od południa. Grecja ma dziesiątą pod względem długości linię brzegową na świecie, o długości 14 880 km. Poza częścią kontynentalną w skład Grecji wchodzi około 2500 wysp, w tym 165 zamieszkanych. Najważniejsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Wyspy Jońskie. Najwyższym szczytem jest wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas w masywie Olimpu.

Grecja ma długą historię i bogate dziedzictwo kulturowe. Uważana jest za spadkobierczynię starożytnej Grecji. Jako taka, stanowi kolebkę całej cywilizacji zachodniej, miejsce narodzin demokracji filozofii, igrzysk olimpijskich, sportu, wielu podstawowych twierdzeń naukowych, zachodniej literatury, historiografii, politologii oraz teatru^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Grecja”[5]}, zarówno komedii, jak i dramatu. Świadectwem tej spuścizny jest 18 Obiektów Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Nowożytne państwo greckie zostało utworzone w wyniku zwycięskiego powstania przeciwko rządom osmańskim.

Współczesna Grecja jest rozwiniętym krajem, o wysokim wskaźniku rozwoju społecznego i innych wskaźnikach jakości życia. W 2002 r. Grecja zrezygnowała z własnej waluty, przyjmując euro. W 2013 trafiła do grupy państw rozwijających się (pierwszy w historii przypadek degradacji kraju do tej grupy). Jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych: Paktu Północnoatlantyckiego od 1952 roku, z przerwą w latach 1974–1980, Wspólnot Europejskich od 1981 r. oraz Europejskiej Agencji Kosmicznej od 2005 r. Także członkiem założycielem Organizacji Narodów Zjednoczonych, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego.

Geografia

Terytorium Grecji można podzielić na:

0. Grecję kontynentalną (wraz z oddzielonym od niej Kanałem Korynckim półwyspem Peloponez), która wchodzi w skład Półwyspu Bałkańskiego
1. wyspy rozrzucone na morzach Egejskim i Jońskim.

Prawie 1/5 powierzchni Grecji przypada na około 2500 wysp, z czego 165 jest zamieszkałych.

Największe z nich to:

0. Kreta (ok. 8260 km²),
1. Eubea (ok. 3621 km²),
2. Lesbos (ok. 1630 km²),
3. Rodos (ok. 1400 km²),
4. Chios (ok. 840 km²),
5. Kefalinia (ok. 780 km²),
6. Korfu (592 km²),
7. Samos (ok. 476 km²),
8. Lemnos (476 km²),
9. Naksos (ok. 430 km²),
10. Zakintos (406 km²),
11. Thasos (ok. 390 km²).

Większość z wysp Grecji wchodzi w skład archipelagów, z których główne to:

0. Wyspy Jońskie
1. Wyspy Egejskie, w tym:
2. Cyklady
3. Sporady
4. Dodekanez

Blisko 81% powierzchni Grecji zajmują pasma górskie (średnia wysokość 1200–1800 m n.p.m.), które mają przebieg południkowy. Obszary nizinne są niewielkie i występują w pobliżu wybrzeży (Niz. Salonicka, Tracka, Tesalska oraz Argolidzka). Półwysep HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Chalcydycki”Chalcydycki tworzy 3 wtórne półwyspy: Kassandra, Sithonia i Athos.

Klimat Grecji

Grecja pozostaje pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego. Cechuje go łagodna zima z suchym, gorącym latem. W najcieplejszym miesiącu średnia temperatura wynosi ponad 22 °C. Są co najmniej cztery miesiące ze średnią temperaturą ponad 10 °C, w zimie mogą zdarzać się przymrozki. Notuje się co najmniej trzy razy więcej opadów atmosferycznych w najwilgotniejszych miesiącach zimowych w porównaniu z suchym latem.

Regionalnie zróżnicowany klimat można jednak podzielić na trzy strefy: śródziemnomorski – obejmujący południową część kraju (szczególnie w rejonach ośrodków wypoczynkowych); alpejski – dominujący w rejonach górskich, takich jak Olympus i Pindos; umiarkowany, występujący w północnej części kraju.

Opady w Grecji również zależą od regionu. W zachodniej części Grecji z łagodną i często bardzo deszczową zimą, opady wahają się od 700 do 1500 mm rocznie. We wschodniej części Grecji jest bardziej sucho i opady wahają się od 400 do 500 mm rocznie.

W akwenie Morza Egejskiego latem wieje meltemi zwany też przez Greków etezja (gr. etesiae – „sezonowy”). Jest to charakterystyczny dla tego regionu łagodny, suchy wiatr wiejący regularnie każdego roku w porze ciepłej (od czerwca do października) z północy lub północnego wschodu. Wiatr ten związany jest z dwiema przeciwnymi cyrkulacjami powietrza – prawoskrętnym wyżem nad Bałkanami i lewoskrętnym niżem (cyrkulacja monsunowa) nad Turcją. Meltemi budzi się zwykle około południa, osiągając wczesnym popołudniem siłę od 4 do 7-8ºB i słabnie lub cichnie zupełnie o zmierzchu. Najsilniej wieje w centralnej części Morza Egejskiego nad archipelagiem Cyklad oraz w okolicy wyspy Kos.^[15]

Olimp – najwyższy masyw górski w GrecjiWyspy Jońskie

Nazwa

Polska nazwa Grecja, podobnie jak nazwy w wielu innych językach, np. angielska Greece, francuska Grèce, pochodzi od łacińskiej nazwy Graecia stosowanej przez Rzymian i znaczącej „ziemia Greków”. Nazwa łacińska pochodzi zaś od greckiego Γραικός, w starożytności nazwy własnej mieszkańców miejscowości Tanagra, w Beocji, grupy Hellenów, która jako pierwsza osiedliła się następnie w Italii^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Grecja”[16]}. Początkowo staroruska nazwa Grieki, stosowana w nazwie drogi iz Wariag w Grieki, i jej południowosłowiański odpowiednik Grьkъ (odnotowany w żywotach Metodego z IX w.) odnosiły się do całego Cesarstwa Bizantyńskiego, a nie tylko do ziem greckich. W tym samym znaczeniu u Długosza notowana jest nazwa Grecia, będąca zlatynizowaną nazwą staroruską, a nie zniekształconym zapisem nazwy łacińskiej. Utożsamianie w tamtym czasie u Słowian nazwy Grecja z całym Cesarstwem Bizantyjskim, a nie z samymi ziemiami greckimi, wynika prawdopodobnie z używania w nim języka greckiego – był to na tym obszarze język państwowy, język religii, piśmiennictwa oraz codziennego porozumiewania się. Jeszcze w XVI w. u Stryjkowskiego (Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi) i Bielskiego (Kronika, to jest historia świata) spotykana jest nazwa Cesarstwo Greckie w odniesieniu do nieistniejącego już wówczas Cesarstwa Bizantyńskiego. Od XVI w. w języku polskim nazwa Grecyja (później w zapisie Grecja) odnoszona jest do ziem greckich, a następnie do niepodległego państwa greckiego. Jedynie sporadycznie w tym znaczeniu stosowane były inne nazwy – Achaja (odnotowywana w XVI i XVII w.), Liwadyja (odnotowywana w XVIII w.) i Hellas (odnotowywana w XVIII i XIX w.)^{[17]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Grecja”[18]}.

Historia Grecji

Silny wpływ na rozwój starożytnej cywilizacji greckiej wywarły warunki naturalne. Granice górskie podzieliły kraj na wiele niezależnych miast o różnorodnych formach władzy państwowej. Sąsiedztwo morza sprawiło, że Hellenowie byli odkrywcami i kupcami, dzięki czemu wymieniali towary i idee z innymi ludami świata śródziemnomorskiego. Bliski Wschód i Egipt wywarły wpływ na powstanie mitów greckich, które znalazły wyraz w poezji epickiej, a później w dramacie i sztukach plastycznych. Ziemia obfitowała w marmur i glinę, co umożliwiło wznoszenie świątyń oraz tworzenie rzeźb i ceramiki – głównych źródeł wyobrażeń o antycznej kulturze Grecji.

Greckie wybrzeża Morza Egejskiego były pierwszym miejscem w Europie, w którym wykształciły się zaawansowane cywilizacje – kultura cykladzka, kultura minojska oraz kultura mykeńska. Następnie na Peloponezie i w dzisiejszej Grecji Środkowej, a także na wyspach mórz Jońskiego i Egejskiego powstało wiele państw-miast (poleis). Położenie sprzyjało rozwojowi handlu i ekspansji kolonialnej na wybrzeża Azji Mniejszej, południowej Italii (Wielka Grecja) i Morza Czarnego. Mniejsze miasta sprzymierzały się z najsilniejszymi – Atenami i Spartą dla powstrzymania ekspansji Persów. Gdy odparto wroga, pojawiły się konflikty między poleis, których kulminacją była wojna peloponeska. W ciągu stulecia po niej i po okresie hegemonii Teb, Grecja została zjednoczona pod rządami macedońskimi przez Filipa II. Po śmierci Filipa władzę przejął jego syn Aleksander, który podbił imperium perskie, jednocząc świat grecki z Bliskim Wschodem w jednym państwie. Po jego nagłej śmierci hellenistyczne imperium stało się obszarem walk pomiędzy jego wodzami.

W 146 r. p.n.e. Półwysep Bałkański i wyspy greckie zostały zajęte przez Rzymian. Grecja stała się prowincją rzymską, lecz nie przerwało to rozwoju greckiej kultury, którą nowi władcy przyjęli i rozprzestrzenili na ziemiach swojego imperium.

Po podziale cesarstwa rzymskiego Hellada znalazła się w Cesarstwie HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Cesarstwo_Bizanty%C5%84skie”wschodniorzymskim, w którym dominowały język (od VIII w. urzędowy) i kultura grecka. Przed zdobyciem Konstantynopola przez Turków wielu intelektualistów greckich wyemigrowało do Włoch i innych części Europy wolnych od ich panowania, przyczyniając się znacząco do wykształcenia kultury Renesansu i przeniesienia dorobku cywilizacji greckiej na zachód Europy^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Grecja”[19]}. Ostatni cesarz, Konstantyn XI HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstantyn_XI_Paleolog”Paleolog, zginął 29 maja 1453. Osmański system HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Millet”milletów przyczynił się do tego, że Grecy zachowali odrębność kulturową w etnicznie posegregowanym imperium. Odegrało to ważną rolę w procesie odzyskiwania przez Grecję niepodległości.

25marca 1821: Narodowy mit: abp HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Germanos_(biskup_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Greckiego)”Germanos błogosławi grecką flagę w Aja Lavra, powstańcy składają uroczystą przysięgę. W rzeczywistości podobne wydarzenie miało miejsce w Patras^[20] (mal. Theodoros Vryzakis, 1865)Nawet przedszkolaki powszechnie uczestniczą w obchodach Dnia Niepodległości Ojczyzny (25 marca)

17 marca 1821 wybuchło gwałtowne powstanie antytureckie. W okręgu Mani na półwyspie Peloponez zdobyto wszystkie trzy tureckie zamki garnizonowe. Następnie, 25 marca 1821, arcybiskup Patras, Germanos, wezwał wszystkich Greków do walki o wyzwolenie narodowe (25 marca jest oficjalnym świętem narodowym; drugim jest Dzień „Nie!”, 28 października, rocznica odrzucenia ultimatum Mussoliniego). Powstanie po krwawych walkach, z pomocą Anglii, Francji i Rosji, doprowadziło w 1830 do odzyskania niepodległości i powstania królestwa na terytoriach Peloponezu i środkowej Grecji.

W wyniku wojny z imperium osmańskim w 1897 oraz wojen bałkańskich przyłączone zostały Kreta, Epir, oraz Macedonia z Salonikami. W czasie I wojny światowej Grecja długo była neutralna, a król Konstantyn I HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstantyn_I_Grecki”Glücksburg wykazywał silne sympatie proniemieckie. 27 czerwca 1917 Grecja włączyła się do wojny po stronie państw Ententy w atmosferze rządowego zamachu stanu, a król został zdetronizowany. Przegrana państw centralnych, w tym Imperium Osmańskiego, oraz pogromy i ludobójstwo ludności prawosławnej w Turcji, otworzyły przed rządem w Atenach szansę realizacji haseł Wielkiej Idei, czyli zjednoczenia Greków w ramach jednego państwa, nawiązującego do tradycji monarchii bizantyńskiej, ze stolicą w Konstantynopolu. Pod wpływem tej idei rządy Grecji podjęły kolejne decyzje o zajęciu obszaru dawnej Jonii, a następnie o kontynuacji grecko-tureckiej wojny. Z upoważnienia państw Ententy wojska greckie zajęły wtedy okręg Smyrny, o którego przyszłości zdecydować miało referendum. Turcja nie uznała zmiany granic, kontynuując działania wojenne. Grecy zdecydowali wtedy o ofensywie w głąb Anatolii, zakończonej klęską i kolejnymi, licznymi pogromami ludności prawosławnej w Azji Mniejszej. Zawarty w 1923 r. w Lozannie traktat pokojowy zatwierdzał wymianę ludności między Grecją a Turcją według kryterium wyznawanej religii^[21]. W 1924 proklamowano republikę, a w 1935 przywrócono monarchię. W obydwu wojnach światowych Grecy walczyli po stronie aliantów. W okresie II wojny światowej, po kapitulacji w 1941 roku, większość terytorium Grecji administrowana była przez faszystowski rząd kolaboracyjny.

 Państwo Greckie i Wojna domowa w Grecji.

W wyniku plebiscytu z 1 września 1946 ustrój Grecji określono jako monarchię konstytucyjną. W 1967 władzę w wyniku zamachu stanu przejęli wojskowi, których rządy w 1974 obalono zastępując władzą wybraną demokratycznie.

Od 1952 Grecja należy do NATO (z przerwą od 1974, kiedy Grecja wystąpiła z NATO w proteście przeciw napaści Turcji na Cypr, do 1980 r. gdy wstąpiła ponownie^[22]), a od 1981 roku jest członkiem EWG.

Ustrój polityczny

Państwo greckie jest demokracją parlamentarną. Na jego czele stoi prezydent wybierany przez parlament na pięcioletnią kadencję. Władzę ustawodawczą sprawują parlament oraz prezydent. Parlament składa się z 300 posłów wybieranych na czteroletnią kadencję w wyborach proporcjonalnych.

W 2023 roku zrezygnowano z tzw. wzmocnionego systemu proporcjonalnego, który zakładał, że tylko 260 miejsc w parlamencie przydzielano w wyborach proporcjonalnych, a pozostałe 40 miejsc przyznawanych było ugrupowaniu, które osiągnęło w wyborach 41% głosów.

Władzę wykonawczą sprawują rząd oraz prezydent. Premier wyznaczany jest przez prezydenta państwa, który powołuje na to stanowisko przewodniczącego partii mającej w parlamencie absolutną większość lub większość względną. Rząd musi otrzymać w parlamencie wotum zaufania

DZIEŃ 2 ATENY-17.09.2024

Śniadanie i przejazd na całodzienne zwiedzanie Aten. W programie wzgórze Akropolu ze świątynią Ateny (Partenon), Areopag, czyli miejsce spotkań św. Pawła z ateńczykami. Następnie zobaczymy Parlament, Grób Nieznanego Żołnierza, stadion olimpijski. Na koniec spacer po tradycyjnej „dzielnicy bogów”– Plaka. Przejazd do hotelu na obiadokolację i nocleg.

I,Ateny– stolica i największe miasto Grecji, jeden z najważniejszych ośrodków turystycznych Europy z zabytkami kultury antycznej i zarazem dziesiąty co do wielkości zespół miejski w Unii Europejskiej na poziomie 3,5 mln mieszkańców (cała metropolia ma blisko 4 miliony mieszkańców) .1.Ludność

Centrum administracyjne – gmina Ateny w 2021 roku liczyła 637 798 mieszkańców na powierzchni 39 km². Strefa miejska Aten ma 4 mln mieszkańców według danych Eurostatu. Zespół miejski – tzw. Wielkie Ateny liczy 3 475 000 mieszkańców będąc dziesiątym co do wielkości zespołem miejskim w Unii Europejskiej. Cała metropolia miejska Aten (obszar metropolitalny) ma prawie 4 miliony mieszkańców

Przyjmuje się, że Ateny zamieszkuje także ponad milion cudzoziemców, przeważnie niezameldowanych. Według danych Ministerstwa Oświaty, 38% dzieci szkolnych, uczących się w gminie Ateny, nie posiada greckich korzeni rodzinnych. Na podstawie nowego prawa imigracyjnego, dzieci cudzoziemców, urodzone w Grecji i uczęszczające do greckich szkół, od 2010 roku mogą ubiegać się o greckie obywatelstwo

2.Geografia

Panorama Aten

Sporo jest mniejszych wzgórz, a pośrodku ścisłej miejskiej zabudowy, prócz Za teren Aten ich mieszkańcy uznają całą szczelnie zabudowaną równinę, rozciągającą się pomiędzy Zatoką Sarońską Morza Egejskiego a czterema górami i częściowo także na ich zboczach. Są to wzgórza:

0. Egaleo (wysokość 359 i 414 m n.p.m.) od południowego zachodu,
1. Parnita (1423 m n.p.m.) od strony zachodu i północnego zachodu,
2. Hymet (1026 m n.p.m.) od wschodu,
3. Pentelejkon (1108 m n.p.m.) od północy. Przedmieścia, przelewające się już także poza te granice, w mowie potocznej uważane są za oddzielne miejscowości.

Akropolu, wynurzają się z betonu także dwa rozległe, zielone wzgórza. Są to:

0. Turkowunia (Τουρκοβούνια, 277 m n.p.m.), stanowiące zespół wzgórz, przecięty trasą kołową, z nieużytkowanym już kamieniołomem, od strony zachodniej objęty parkiem.
1. Likawitos (Λυκαβητός, 227 m n.p.m.) – dla Greków jeden z symboli Aten. „Wielki głaz, upuszczony przez boginię Atenę”. Szczególnie popularny, z uwagi na bezpośrednią bliskość historycznego centrum miasta i ze znakomitymi widokami na nie. Stanowiący rozległy park, z amfiteatrem, fortem artyleryjskim, średniowiecznym kościółkiem św. Jerzego, powstałym w miejscu znacznie starszej świątyni, z rozległym parkingiem i bufetem turystycznym pod szczytem. Dostępny także dzięki naziemnej kolejce linowej, dowożącej także gości ekskluzywnej restauracji.

Ateny zbudowano na twardym, lecz aktywnym sejsmicznie górotworze skał osadowych, przedzielonym trzema uskokami tektonicznymi, toteż od lat 30. XX wieku w budownictwie obowiązują technologie antysejsmiczne. Po ostatnim silnym trzęsieniu ziemi, które miało miejsce w 1999 r., przepisy te zaostrzono, obejmując nimi także remonty starszych budynków. Dodatkową przeszkodę geologiczną oraz pułapkę prawną i ekonomiczną stanowią dla budownictwa powszechnie odkrywane w trakcie prac budowlanych fundamenty kolejnych, nieznanych wcześniej budowli starożytnych.

3.Histora

Zalążkiem Aten historycznych była warownia z okresu mykeńskiego (połowa II tysiąclecia p.n.e.) na wzgórzu Akropolis; później wokół niego, na sąsiadujących wzgórzach powstało rozległe miasto z agorą, areopagiem (miejscem sądów), szeregiem świątyń i gmachów użyteczności publicznej. Akropolis przekształciło się w miejsce kultu (akropol ateński). W 480 roku p.n.e. miasto zniszczyli Persowie, odbudowę Temistokles rozpoczął od wzniesienia nowych murów. Szczególny rozkwit przypadł na okres przywództwa Peryklesa (443–429 p.n.e.). Zmodernizowano wtedy Akropolis i połączono Ateny z Pireusem i z Faleronem, tzw. Długimi Murami. Powstała tak obwarowana przestrzeń, w trójkącie pomiędzy tymi miejscowościami, w razie wojny zapewnić miała osłonę także ludności prowincji, mogąc pomieścić nawet do miliona osób. Zakładano, że zaopatrzenie zapewni oblężonym silna flota wojenna. Fortyfikacja pełniła swą funkcję w trakcie II wojny peloponeskiej. Stłoczenie dużej liczby ludności, bez uprzedniego zabezpieczenia warunków sanitarnych, doprowadziło wtedy do wybuchu epidemii, w 431 p.n.e.

W okresie starożytności Ateny były państwem-miastem (polis) o ustroju demokracji bezpośredniej, jednym z najważniejszych w starożytnej Grecji. Ateny, liczące w tamtych czasach ok. 100 tys. mieszkańców, stały się centrum umysłowym Hellady, promieniującym na ówczesny świat (m.in. Fidiasz, Sokrates, Platon, Arystoteles) oraz silnym ośrodkiem politycznym (Ateński Związek Morski). W roku 338 p.n.e. nastąpiła utrata niepodległości na rzecz Macedonii, później władców hellenistycznych, a wreszcie – Rzymu. Po zdobyciu i złupieniu miasta przez Sullę (86 p.n.e.) wyraźnie utraciły na znaczeniu, choć nadal otaczane opieką, m.in. przez Hadriana (łuk, dokończenie Olimpiejonu). Ateny zostały spustoszone m.in. przez Herulów i Wizygotów. Sprowadzone do drugorzędnej roli przez panujących od 1458 Turków. 26 września 1687, po kilku dniach intensywnego ostrzału, precyzyjnie wycelowany, kolejny z wielu pocisków Wenecjan przebija wreszcie gruby strop tureckiego magazynu amunicji urządzonego w Partenonie na Akropolu, niszcząc ten obiekt. W 1834 król Grecji, Otton Bawarski przeniósł stolicę z Nafplionu do liczących wtedy około 6 tysięcy mieszkańców Aten, rozpoczęła się budowa Pałacu Królewskiego (w okolicy placu Syntagma, dziś budynek parlamentu). Budowę ukończono w 1838. W 1896 miały miejsce pierwsze igrzyska olimpijskie ery nowożytnej. W 1935 roku wybudowano synagogę HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga_Beit_Szalom_w_Atenach”BeitHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga_Beit_Szalom_w_Atenach” Szalom, największą bożnicę w mieście.

Od 1941 do 1944 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. 12 października 1944 do Aten wkroczyły oddziały brytyjskie. Od 3 grudnia 1944 do 12 stycznia 1945, z przerwami na negocjacje i święta Bożego Narodzenia, trwały w Atenach walki pomiędzy oddziałami brytyjskimi, siłami królewskimi i byłymi formacjami hitlerowskimi z jednej strony a zgrupowaniem greckich, lewicowych, republikańskich partyzantów ELAS i greckimi komunistami z drugiej strony. W trakcie tych starć brytyjskie lotnictwo wojskowe i marynarka wojenna bombardowały Ateny i Pireus, interweniowały też brytyjskie czołgi. Według różnych szacunków zginęło wtedy od 4 do 12 tysięcy osób. Jedna z głównych ulic, łącząca plac Omonia ze Stadionem Panatenajskim, wkrótce otrzymała imię Winstona Churchilla. Obecnie ponownie jest to ulica Stadiou. Analogicznie, niegdysiejsza ulica Roosevelta dziś ponownie jest to ulica Akadimias^.

4.Mit o pochodzeniu nazwy miasta

Bogowie olimpijscy podzielić chcieli między siebie wszystkie miasta i regiony na Ziemi, aby wyznaczyć okolice, w których mieliby doznawać szczególnego kultu. Bogini Atena i król mórz, Posejdon, pokłócili się o Ateny, gdyż było to wielkie, najważniejsze chyba miasto w całej Helladzie. Sami mieszkańcy miasta zbudowanego wokół skały Akropol zaproponowali „zawody”. Miasto zostanie nazwane imieniem tego boga, który podaruje im najbardziej przydatny prezent. Posejdon rzucił trójzębem o kamień i ze szczeliny wytrysnęło źródełko. Dar ten nie wzbudził zachwytu mieszkańców, jako że woda w źródełku była słona. Atena włócznią swą dotknęła wolnej przestrzeni tuż obok źródełka. W tym miejscu wyrosło pierwsze drzewko oliwne. Prezent bogini zyskał o wiele większą przychylność ludzi, zatem miasto na jej cześć nazwano Atenami. Decyzja mieszkańców ściągnęła jednak na nich niechęć Posejdona. Przez tysiąclecia Ateńczycy cierpieć musieli następnie dotkliwe niedobory wody. Jej marnotrawstwo surowo karały prawa Solona i Pizystrata^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ateny”[21]}. Cesarz Hadrian wyposażał miasto w liczne akwedukty i około 25 km kolejnych tuneli rozprowadzających wodę, pod zabudową miasta – część z nich użytkowano jeszcze do lat 50. XX wieku^[22]. Dopiero jednak wybudowanie w latach 1926–1929 maratońskiego zbiornika wodnego, z towarzyszącym mu 13-kilometrowym tunelem-wodociągiem, w stronę Aten^[23] oddaliło klęski suszy, neutralizując tym samym klątwę boga Posejdona.

II AKROPOL

Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na wzgórzu pochodzą z okresu neolitu (ok. 4500–3000 p.n.e.); w pobliżu Erechtejonu znaleziono także pozostałości naczyń ceramicznych z wczesnej i środkowej epoki brązu Początkowo na wzgórzu znajdowała się najprawdopodobniej osada, pałac władcy i domy najważniejszych członków społeczności.

W XIII w. p.n.e., w okresie mykeńskim, wzgórze zostało ufortyfikowane murem cyklopowym o długości 760 m i wysokości 10 m, który częściowo zachował się w późniejszych strukturach architektonicznych. Wzniesiono tu wówczas również pałac z megaronem.

W VIII w. p.n.e. wzgórze stało się miejscem kultu bogini Ateny HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Atena”Polias (pol. Ateny Bogini Miasta) ze świątyniami na północno-wschodnim zboczu. Świadczą o tym figurki i brązowe kociołki z poł. VIII w. p.n.e. znalezione w ruinach.

Za panowania tyrana Aten Pizystrata w latach 561–527 p.n.e. ustanowiono święto upamiętniające narodziny bogini Ateny – Panatenaje, a na wzgórzu zaczęto wznosić pierwsze monumentalne budowle, m.in. dedykowane Atenie Starą Świątynię i Hekatompedon, a także sanktuarium Artemidy Brauronii i pierwsze propyleje. Do dziś zachowały się fragmenty najprawdopodobniej frontonów proto-Partenonu z pozostałościami rzeźb przedstawiających lwy atakujące woły oraz prace Heraklesa oraz pozostałości dekoracji wschodniego frontonu Starej Świątyni Ateny ze scenami z Gigantomachii i najprawdopodobniej pierwszym rzeźbiarskim przedstawieniem Ateny na większą skalę^]. W sanktuarium znajdowało się wówczas również wiele darów wotywnych, m.in. marmurowe posągi kor i koni oraz statuy z brązu i terakoty. Na podstawie odnalezionych pozostałości szacuje się, że na wzgórzu stało ok. 200 posągów kor przedstawionych z charakterystycznym archaicznym uśmiechem.

W 490 roku p.n.e. po wygranej nad Persami w bitwie pod Maratonem wzniesiono 5-metrową kolumnę z posągiem Nike ku czci Kallimacha, jednego z bohaterskich dowódców greckich, który zginął w bitwie. Rozpoczęła się wówczas budowa wielkiej świątyni – pre-Partenonu, która nie została nigdy ukończona, ponieważ Persowie zniszczyli świątynie, posągi i fortyfikacje Akropolu podczas inwazji Attyki w 480 roku p.n.e. Akropol został następnie umocniony – wzniesiono dwa nowe mury: mur Temistoklesa od strony północnej (w który wbudowano fragmenty trzonów kolumn ze zniszczonego pre-Partenonu oraz elementy innych zniszczonych archaicznych budowli tak, by były widoczne z agory) i mur Kimona od strony południowej, a wota przeniesiono do jaskiń. Zniszczenia perskie nie przerwały tradycji składania darów wotywnych – odnaleziono wiele pozostałości posągów z tego okresu, które wykonano w nowym stylu – stylu surowym.

W połowie V w. p.n.e. Perykles (ok. 495–429 p.n.e.) zainicjował program budowy 12 świątyń na terenie Attyki i udekorowania imperialnych Aten finansowanego z budżetu związkowego^[12], zasilonego przez łupy wojenne. Program miał na celu ukazanie pobożności Ateczyków i wdzięczności Atenie i innym bogom za zwycięstwo nad Persami, odbudowanie pozycji Aten jako ośrodka kultu i wykorzystanie sztuki i architektury jako narzędzi propagandowych dla wzmocnienia wizerunku imperium. Wówczas na Akropolu powstały monumentalne budowle, m.in. Partenon, Erechtejon, Propyleje i Świątynia Ateny Nike. Według Plutarcha (ok. 50–125 n.e.) Fidiasz nadzorował prace nad budową akropolu^]. Około 460 roku p.n.e. między Propylejami a Erechtejonem postawiono ogromny (ok. 7–16 m) posąg z brązu autorstwa Fidiasza przedstawiający boginię Atenę, stojącą z tarczą trzymaną lewą ręką, z prawą wspartą na włóczni, której grot, połyskujący w słońcu, był widoczny dla okrętów zbliżających się do Pireusu.

W czasach rzymskich status sanktuarium Akropolu został utrzymany. W 27 roku p.n.e. wzniesiono niewielką świątynię dedykowaną Augusta i Romy po wschodniej stronie Partenonu^].

Po inwazji Herulów w III w. n.e. fortyfikacje wzgórza zostały wzmocnione – wzniesiono nowy mur z bramami po stronie zachodniej. Jedna z nich zachowała się do dziś.

W VI w. świątynie Akropolu zostały zamienione w kościoły chrześcijańskie – Partenon stał się kościołem dedykowanym Matce Boskiej, Erechtejon – kościołem Zbawiciela, świątynia Ateny Nike kaplicą a propyleje siedzibą episkopatu. W XI w. Partenon pełnił funkcję katedry.

W okresie frankokracji (1204–1456) w propylejach rezydował możnowładca.

Po zajęciu Aten przez Turków w 1458 roku Partenon został zamieniony w meczet – w jego południowo-zachodnim narożniku wzniesiono minaret.

W okresie Imperium Osmańskiego (1456–1833) na Akropolu stacjonował garnizon armii tureckiej^[5]. W XVII w. Turcy w Partenonie urządzili magazyn amunicji, który eksplodował 26 września 1687 roku wskutek bombardowania podczas oblężenia Aten przez Wenecjan pod przywództwem Francesco HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Francesco_Morosini”Morosiniego (1618–1694). Eksplozja ta zniszczyła środkową część świątyni^[16]. Na początku XIX wieku większość pozostałych tam jeszcze wówczas rzeźb (18 posągów, 15 metop i 56 bloków fryzu) została za zgodą władz tureckich usunięta przez brytyjskiego dyplomatę Thomasa Bruce’a (1766–1841), wywieziona do Anglii jako tzw. „marmury HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Marmury_Elgina”Elgina” i sprzedana British HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Brytyjskie”Museum w 1816 roku^]. Thomas Bruce złupił wówczas również Erechtejon i świątynię Ateny Nike.

W 1822 roku, podczas wojny o niepodległość, garnizon na Akropolu przeszedł w ręce Grecji, a jego pierwszym greckim dowódcą został Odysseas Androutsos (1788–1825). Po wyzwoleniu Grecji Akropol został objęty opieką nowo powstałego państwa greckiego. Pierwsze prace archeologiczne przeprowadzono w latach 1835 i 1837, a w latach 1885–1890 przeprowadzono dokładne prace wykopaliskowe pod kierownictwem greckiego archeologa Panagiotisa Kavvadiasa (1850–1928). W latach 1898–1902 i później w okresie 1921–1933 wdrożono programy rekonstrukcji Partenonu pod kierownictwem greckiego architekta Nikolaosa Balanosa (1860–1942).

W 1975 roku greckie władze podjęły decyzje o renowacji Akropolu ze względu na postępującą degradację zabytków w tym Partenonu. Wtedy też rozpoczęły się prace badawcze oraz inwentaryzacyjne^]. Prace konserwacyjne i restauracyjne trwają do dziś.

W 1987 roku akropol ateński został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Plan akropolu

Na wzgórze wchodzi się od zachodu, przez bramę Beule’a (jedną z dwóch bram wzniesionych po najeździe Herulów w III w. n.e.) lub niewielkie wejście pod świątynią Ateny Nike, następnie przechodzi się przez Propyleje^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Akropol_ate%C5%84ski”]}. Na południe od Propylejów stoi świątynia Ateny Nike, a przy niej epistyle z dawnej kapliczki Afrodyty Pandemos. Naprzeciwko północnego skrzydła Propylei zachował się tzw. piedestał Agryppy, gdzie Ateny złożyły kiedyś ofiarę Markowi HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Marek_Agrypa”Agryppie, zięciowi cesarza Augusta. Nad wzgórzem dominują monumentalne ruiny Partenonu. Pomiędzy Partenonem a Propylejami znajdują się ślady dwóch budynków Brauronejonu – kapliczki poświęconej Artemis Brauronii i Chalkoteki, gdzie przechowywane brązowe dary wotywne^]. Na wschód od Partenonu znajdują się pozostałości małej okrągłej świątyni z 27 roku p.n.e. dedykowanej Augustowie i Romie. W najwyższym punkcie, po wschodniej stronie wzgórza, zachowały się ślady sanktuarium Zeusa Polieusa. Po stronie północnej znajdują się pozostałości Erechtejonu z charakterystycznym gankiem kariatyd, a przy jego południowej ścianie fundamenty Starej Świątyni Ateny. Na północny zachód od Erechtejonu widać ślady Arreforjonu. Za akropolem znajdował Barathron – rozpadlina lub dół, do którego wrzucano skazanych na śmierć przestępców, aby ich ciała splugawiły zwierzęta padlinożerne.

III AREOPAG

Areopag jest wzgórzem leżącym na zachód od ateńskiego Akropolu poświęconym Aresowi, bogowi wojny i Eryniom, boginiom zemsty (których świątynia była azylem dla zabójców). W mitycznych jeszcze czasach bogowie sądzili na nim Aresa za zabójstwo syna Neptuna Hallirotiusza. Tu podobno także sądzony był Orestes za zabójstwo swej matki (E. Dąbrowski). Zgodnie z mitologią Areopag był więc miejscem sądu nad kryminalistami. Prowadzone na tym terenie wykopaliska  archeologiczne dowodzą, iż odbywał się tam kult Semnai lub Erinyes (Furii), demonów, które żądały krwawej zemsty. Rejon ten od bardzo dawna, był związany z ex Areiou Pagou Boule, czyli z Radą Areopagu, instytucji, jaka sądziła przypadki nieumyślnego spowodowania śmierci (L. Hadjifoti). Członkowie Rady zasiadali zwykle półkolem. Oskarżyciel zajmował miejsce na postumencie zwanym „kamieniem nieubłagania”, zaś obwiniony na „kamieniu przestępstwa”. Niektórzy archeolodzy sądzą, że Rada Areopagu spotykała się na otwartej przestrzeni, ze względu na ograniczoną powierzchnię Areopagu.

W pobliżu skał Areopagu znajdują się ruiny Iobacheion. Było to starożytne miejsce kultu religijnego i misteriów wschodnich. Można również oglądać pozostałości VII-wiecznego kościoła świętego Dionizego Areopagity. Legenda głosi, iż św. Paweł ukrył się w strumyku, niedaleko kościoła, aby uniknąć bałwochwalców, którzy go prześladowali (L. Hadjifoti).

Przed wejściem na Areopag znajduje się dziś tablica, na której wyryto przemówienie Apostoła w tym miejscu. Oddajmy znów głos świętemu Łukaszowi:

«Mężowie ateńscy – przemówił Paweł stanąwszy w środku Areopagu widzę, że jesteście pod każdym względem bardzo religijni. Przechodząc bowiem i oglądając wasze świętości jedną po drugiej, znalazłem też ołtarz z napisem: „Nieznanemu Bogu”. Ja wam głoszę to, co czcicie, nie znając. Bóg, który stworzył świat i wszystko na nim, On, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w świątyniach zbudowanych ręką ludzką i nie odbiera posługi z rąk ludzkich, jak gdyby czegoś potrzebował, bo sam daje wszystkim życie i oddech, i wszystko. On z jednego [człowieka] wyprowadził cały rodzaj ludzki, aby zamieszkiwał całą powierzchnię ziemi. Określił właściwie czasy i granice ich zamieszkania, aby szukali Boga, czy nie znajdą Go niejako po omacku. Bo w rzeczywistości jest On niedaleko od każdego z nas. Bo w Nim żyjemy, poruszamy się i jesteśmy, jak też powiedzieli niektórzy z waszych poetów: „Jesteśmy bowiem z Jego rodu”. Będąc więc z rodu Bożego, nie powinniśmy sądzić, że Bóstwo jest podobne do złota albo do srebra, albo do kamienia, wytworu rąk i myśli człowieka. Nie zważając na czasy nieświadomości, wzywa Bóg teraz wszędzie i wszystkich ludzi do nawrócenia, dlatego że wyznaczył dzień, w którym sprawiedliwie będzie sądzić świat przez Człowieka, którego na to przeznaczył, po uwierzytelnieniu Go wobec wszystkich przez wskrzeszenie Go z martwych». Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli: «Posłuchamy cię o tym innym razem». Tak Paweł ich opuścił. Niektórzy jednak przyłączyli się do niego i uwierzyli. Wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris, a z nimi inni (Dz 17, 22-34).

IV.Parlament, Grób Nieznanego Żołnierza, stadion olimpijski, spacer po tradycyjnej „dzielnicy bogów”– Plaka

Spacer po Atenach: Ceremonia zmiany warty

Podczas pobytu w Atenach, warto koniecznie uczestniczyć w ceremonii zmiany warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Ta uroczystość odbywa się pod siedzibą greckiego parlamentu na placu Syntagma. Nazwa tego miejsca, „syntagma”, wywodzi się z języka greckiego i dosłownie oznacza „konstytucję”. Ta symboliczna nazwa idealnie oddaje znaczenie tego miejsca jako serca demokracji w Grecji.

Ceremonia zmiany warty to zdecydowanie jedno z najbardziej charakterystycznych i popularnych widowisk, które należy obejrzeć podczas pobytu w tym pięknym mieście. 

Żołnierze

Zaszczytną rolę strzeżenia Pomnika Nieznanego Żołnierza w Grecji mają żołnierze z elitarnego reprezentacyjnego oddziału wojskowego, znanego Ewzoni. Ewzoni pełnią również wartę przy Pałacu Prezydenckim oraz przy bramie obozu Gwardii Prezydenckiej, który jest dawnym obozem króla Jerzego II, znajdującym się na wschodnim krańcu Ogrodu Narodowego.

Do służby w Ewzonach wybrani są zazwyczaj najwyżsi i najbardziej reprezentacyjni mężczyźni. Jednak to, co wyróżnia Ewzonów spośród innych żołnierzy, to nie tylko ich uroda czy wzrost, lecz przede wszystkim tradycyjny strój, który jest nacechowany bogatą symboliką i głęboką historią. Pozwólcie nam przybliżyć najbardziej charakterystyczne elementy stroju Ewzonów, które nadają im ten majestatyczny wygląd. Cvikawostką jest, że bojowy ubiór wraz wyposażeniem ważyły niegdyś aż ok. 30 kg.!

Spódnica

Najbardziej charakterystycznym elementem stroju Ewzona jest spódnica, znana w Grecji fustanellą (gr. φουστανέλα). Składa się z wielu warstw materiału, zazwyczaj wykonanych z białej bawełny. Ta tradycyjna spódnica posiada 400 fałd, liczba ta odpowiada liczbie lat tureckiej okupacji w Grecji. Jej kolor jest biały, symbolizujący czystość narodowych walk wyzwoleńczych. Ciekawostką jest, że aby stworzyć jedną taką fustanellę, potrzeba około 30 metrów materiału.

Ta tradycyjna spódnica jest ważnym elementem stroju Evzona, symbolizującym głęboko zakorzenione wartości narodowe i historyczne. Noszenie fustanelli przez żołnierzy jest hołdem dla przeszłości, wyrażającym dumę i honor Grecji. Należy również zauważyć, że fustanella jest też głęboko zakorzeniona w kulturze Grecji i często używana jest podczas tradycyjnych tańców i festiwali, prezentując bogactwo greckiego dziedzictwa.

Czapka

Nakrycie głowy nazwane po grecku fario (gr. φάριο), ma czerwony kolor i jest wykonane z filcu. Na przedniej części posiada grecki herb narodowy. Charakterystycznym elementem jest tu długi, czarny pompon wykonany z jedwabiu. Jego kształt uważany jest za symbol łzy Chrystusa na Krzyżu.

Kamizelka

Zwana w języku greckim fermeli (gr. φέρμελη). Stanowi najbardziej skomplikowany pod względem konstrukcji element stroju Ewzona. Kamizelka posiada białe i pozłacane nici, na których znajdują się wzory o znaczeniu etnograficznym. Jednym z ważniejszych wzorów zdobiących kamizelkę są inicjały „Χ” i „Ο”, które uważane są za skrót od słów „Χριστιανός” (chrześcijanin) i „Ορθόδοξος” (prawosławny).

Obuwie

Innym niezwykle charakterystycznym elementem stroju Ewzona są czerwone trzewiki z pomponem, nazywane po grecku tsarouchia  (gr. τσαρούχια). Każdy z nich waży średnio 3 kilogramy! Na podeszwie każdego z nich znajduje się około 60 gwoździ, które odpowiedzialne są za ten imponujący dźwięk wydawany podczas marszu. Na przedzie buta znajdują się czarne pompony. Pierwotnie uważano, że służyły one do ukrywania małych, ostrych przedmiotów, które mogłyby zaskoczyć wroga w przypadku nagłego ataku. Inna teoria mówi, że pompony chroniły palce stóp żołnierzy przed śniegiem i odmrożeniem.

Widowiskowa zmiana warty

Chociaż zmiana warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbywa się codziennie co godzinę, to najbardziej spektakularna ceremonia ma miejsce tylko raz w tygodniu – w niedzielę o godzinie 11:00. Wtedy tradycyjna zmiana warty odbywa się w towarzystwie orkiestry, która wykonuje grecki hymn narodowy. To wydarzenie przyciąga uwagę zarówno turystów, jak i Greków. Warto więc przybyć na Plac Syntagma nieco wcześniej, szczególnie w miesiącach turystycznych.

DZIEŃ 3 NAFPLIO – MYKENY – KORYNT-18.09.2024

Śniadanie i przejazd na krótkie zwiedzanie Nafplionu – niegdyś weneckiego miasta, później pierwszej stolicy nowożytnego państwa greckiego, obecnie zaś modnego nadmorskiego kurortu. Przejazd do Myken, gdzie zobaczymy pozostałości pałacu królewskiego, słynną Bramę Lwic, Cytadelę z murami cyklopimi i Skarbiec Atreusza czyli Grób Agamemnona. Na koniec przejazd do Koryntu – zobaczymy Kanał Koryncki oraz starożytne ruiny – Świątynia Apollina, Agora z mównicą, z której przemawiał Św. Paweł.

I.Nafplion

Nauplion^] – miasto w Grecji, na Peloponezie, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Peloponez, w jednostce regionalnej Argolida. Siedziba gminy Nauplion. W 2011 roku liczyło 14 203 mieszkańców

Historia

Za mitycznego założyciela miasta uchodzi syn Posejdona – Nauplios, argejski żeglarz i astronom, król Eubei, który za śmierć skazanego niesłusznie swego syna Palamedesa zemścił się podstępnie zwabiając powracające spod Troi okręty Achajów na skały wyspy i doprowadzając do ich rozbicia.

Pierwsze, potwierdzone badaniami ślady osadnictwa w okolicy pochodzą z XII w. p.n.e.; dalszy jego rozwój dokumentują groby z VIII w. p.n.e. w okolicy Pronoia. Dzięki strategicznemu położeniu w głębokim zakolu Zatoki Argolidzkiej Nafplion był początkowo obok Argos jednym w ważniejszych miast portowych Argolidy, padając też ofiarą stałej rywalizacji z Argejczykami. W epoce klasycznej nastąpił powolny upadek miasta – aż do II wieku n.e. zostało ono całkiem opuszczone, o czym mówi świadectwo Pauzaniasza. Do naszych czasów dotrwały starożytne ruiny widoczne na niewielkim stanowisku archeologicznym w mieście.

W czasach bizantyjskich miasto założono ponownie, a na tamtejszym akropolu (zob. Akronauplia) wzniesiono twierdzę obronną. Na początku XIII w. Nauplion dostało się pod władzę „Franków” (krzyżowców), pod koniec XIV stulecia przeszło w ręce Wenecjan, którzy utrzymali się tam stosunkowo długo (1530) i zbudowali obronny zamek Bourtzi na przybrzeżnej wysepce. Dopiero w XVI wieku zdobyte miasto weszło w skład państwa Turków osmańskich. W latach 1686–1715, podczas drugiej okupacji weneckiej, na wzgórzu sąsiadującym z Akronauplią wzniesiono rozległą twierdzę Palamidi.

30 listopada 1822 – nagłym atakiem zapoczątkowanym od najwyżej położonej części twierdzy Palamidi – miasto wyzwolone zostało przez połączone oddziały powstańcze Staikosa Staikopulosa i Dimitriosa Moschonisiotisa.

Po odzyskaniu przez Grecję niepodległości Nauplion był w latach 1823–1834 pierwszą stolicą nowożytnego państwa greckiego (podupadłe pod panowaniem tureckim Ateny liczyły wówczas zaledwie ok. 6 tys. mieszkańców). 27 września 1831 r. dokonano tu zamachu na pierwszego gubernatora niepodległej Grecji, Joanisa Kapodistriasa.

Miejsce narodzin (11 lipca 1832) greckiego męża stanu Charilaosa Trikupisa, w latach 1875–1895 siedmiokrotnego premiera rządu greckiego, zmarłego na emigracji w 1896.

Kalendarium historyczne

0. 678 p.n.e. – Argiwowie niszczą zdobyte miasto będące wojennym sojusznikiem Sparty
1. III wiek p.n.e. – ufortyfikowanie Akronauplion jako warowni argiwskiego portu
2. 589 n.e. – napady Awarów odparte przez mieszkańców osady w murach twierdzy
3. 1032 – bizantyjski wódz Nikiforos Karantinos fortyfikuje Akronauplion po pokonaniu Awarów
4. 1154 – bizantyjskie Nauplion jednym z 13 najważniejszych miast Peloponezu
5. 1180–1203 – rządy despotów z rodu Sgurosów zakończone najazdem krzyżowców
6. 1212–1388 – Nauplion pod rządami krzyżowców po poddaniu miasta Ottonowi Delaroche z Aten
7. 1389 – przejęcie miasta przez Peracio Malipiero, gubernatora Republiki Weneckiej
8. 1396 – pierwsza nieudana próba opanowania miasta przez osmańskich Turków i kolejne fortyfikowanie Akronauplionu (początek XV wieku)

0. 1502 – wzniesienie obwarowań miejskich i postępująca rozbudowa miasta liczącego ok. 10 tys. mieszkańców
1. 1537 – drugie odparte oblężenie Nauplionu przez Turków podczas wojny wenecko-tureckiej
2. 1540 – traktatowe przekazanie miasta Turkom przez Wenecjan (12 listopada)
3. 1686 – oblężenie Nauplionu przez Wenecjan i poddanie miasta przez Turków (29 sierpnia)
4. 1688 – epidemia śmiertelnej zarazy
5. 1715 – wojska tureckie zdobywają twierdzę Palamidi wskutek zdrady komendanta załogi (20 lipca)
6. 1821 – pierwsze oblężenie Nauplionu przez powstańców greckich (4–10 kwietnia)
7. 1822 – turecka załoga kapituluje przekazując klucze miasta powstańcom Kolokotronisa (3 grudnia)
8. 1823 – decyzją parlamentu Nauplion oficjalnie staje się centrum administracyjnym odrodzonego państwa greckiego; przybycie J. Kapodistriasa (8 stycznia)
9. 1833 – uroczyste powitanie pierwszego króla Grecji Ottona Bawarskiego (25 stycznia)
10. 1862 – pucz wojskowy przeciwko rządom króla Ottona (1 lutego)

Zabytki i miejsca turystyczne

Prócz stanowiącej teren archeologiczny rozległej fortyfikacji Palamidi (Archeologikos Choros Palamidiu), najważniejsze do zwiedzenia jest Muzeum Archeologiczne, przy placu Konstytucji (Syntagma) – tj. głównym placu będącym rynkiem starego miasta; od 1930 r. zajmuje ono dwupiętrowy budynek weneckiego arsenału marynarki, wzniesiony w 1713 r. Warto w nim zwrócić na uwagę na wyjątkowy zabytek wśród europejskich militariów – niemal kompletną zbroję z płyt półcylindrycznych pochodzącą z epoki mykeńskiej (XIV w. p.n.e.), odnalezioną w 1960 r. w miejscowości Dendra (Dendroi) opodal Myken.

Muzeum Wojskowości (ul. Amalias 22) znajduje się w budynku pierwszej nowożytnej, greckiej akademii wojskowej, powstałej z inicjatywy J.Kapodistriasa, w okresie wojny o niepodległość Grecji, w której uczestniczyli także ochotnicy polscy (ich 14 nazwisk upamiętnia kolumna memorialna w mieście)^[5]. Eksponaty obrazują historię tej placówki i ilustrują dzieje wojen toczonych przez Greków od 1904 (podziemna i partyzancka walka o Macedonię, tzw. Makedonikos Agonas), poprzez wojny bałkańskie, aż po obie wojny światowe, łącznie ze zjawiskiem ruchu oporu.

Założone w 1974 Muzeum Etnograficzne (ul. V. Aleksandru 1) uchodzi w tej dziedzinie za jedno z najważniejszych w kraju, pozostając pod opieką Peloponeskiej Fundacji Folkloru im. V. Papantoniu; wydaje własny rocznik naukowy. Zgromadzono w nim ok. 25 tys. eksponatów w postaci sprzętów, okolicznościowych strojów i ubiorów ludowych oraz wyrobów tkactwa, narzędzi i artykułów domowego użytku z obszaru całego Peloponezu.

Muzeum Dziecka umieszczone w zabytkowym składzie na dawnej stacji kolejowej, organizacyjnie stanowiące część Muzeum Etnograficznego, prezentuje różnorodność typowego dla kultury kraju wyposażenia (kołyski) i zabawek dziecięcych (koniki na biegunach, kółka, grzechotki itp.), włącznie z postaciami z popularnego i dziś, greckiego ludowego teatru cieni, traktującego o licznych przygodach garbusa imieniem Karagiozis (przyswojona postać tureckiego Karagöza). W swym zakresie tematycznym muzeum prowadzi też programy oświatowe dla dzieci.

Najmniejsze ze wszystkich Muzeum Komboloi (ul. Staikopulu 25) jest placówką prywatną, założoną w 1998 przez Arisa Evangelinosa i działającą pod patronatem ministerstwa. W bogatych zbiorach z różnych czasów przedstawia tradycję i różnorodność sznura koralików (przypominającego różaniec z paciorków), od pokoleń towarzyszącego Grekom na co dzień.

Nauplion jest miejscem festiwalu muzycznego prezentującego muzykę zarówno klasyczną, jak i współczesną, przyciągającego melomanów oraz muzyków-wykonawców z kraju i zagranicy.

Zabytkowa architektura

[edytuj | edytuj kod]

Na szczególną uwagę zasługuje monaster Agia Moni (Areia) u podnóża Palamidi. Budynek główny z 1143 r. to przykład architektury bizantyjskiej z epoki Komnenów. Początkowo żeński, w okresie okupacji tureckiej ufortyfikowany i zamieniony na męski, współcześnie znów żeński. Wyruszyły stąd do historycznego szturmu na twierdzę oddziały Staikopulosa i Moschonisiotisa.

Jedyny ocalały wśród zabytkowych świątyń miasta bizantyjski kościół Mądrości Bożej (Agia Sofia) u zbiegu ulic Kapodistriu i Lambrinidu (prawdopodobnie dawna kaplica przy fortecy Bizantyjczyków). Dwie inne to cerkiew św. Jerzego (Agios Georgios) – metropolitalna, i Przenajświętszej Bogurodzicy (Panagia Theotokos). Spośród historycznych świątyń zapewne bardziej zwraca uwagę cerkiew św. Spirydona (Agios Spiridonas) koło pl. Wolności (Eleftherias), gdzie 27 września 1831 dokonano zamachu na J. Kapodistriasa, o czym informuje tablica przy wejściu. Kościół katolicki znajduje się przy ul. Plaputas, pełniąc także funkcję polskiej parafii.

Czasy panowania tureckiego przypomina obecność dwóch budowli, w przeszłości stanowiących meczety. Mały (zwany też „starym”) przy pl. Konstytucji (Syntagma) oraz większy, wybudowany w 1730 z fundacji możnowładcy Aga-paszy, potocznie zwany „parlamentarnym”, gdyż odbywał tam posiedzenia pierwszy grecki parlament – przy ul. Staikopulu. Przy ul. Narodowego Ruchu Oporu (Ethnikis Antistaseos), zachował się również budynek medresy (tureckiej szkoły teologicznej), później okresowo zamienionej na więzienie.

II.Mykeny

Mykeny – miejscowość w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Peloponez, w jednostce regionalnej Argolida. Historyczna siedziba gminy Argos-Mykeny. W 2011 roku miała 354 mieszkańców.

Historia

W starożytności miasto greckie, znajdujące się w północno-wschodniej części Peloponezu. W drugiej połowie II tysiąclecia p.n.e. ośrodek kultury mykeńskiej. Według mitologii Mykeny założył Perseusz – założyciel dynastii Perseidów. Miasto było zamieszkane przez Achajów. Około 1100 p.n.e. cytadela została zdobyta przez Dorów. Po zniszczeniu przez nich straciło znaczenie. Jednym z mitycznych królów Myken był Agamemnon z rodu Atrydów, zdobywca Troi. Według tradycji potwierdzonej wynikami badań naukowych Mykeny były głównym ośrodkiem politycznym Grecji epoki brązu.

W okresie klasycznym Mykeny, jako jedyne z miast Argolidy, wysłały liczący 80 żołnierzy oddział na pomoc Spartanom pod Termopile. Mieszkańcy Myken brali też udział w bitwie pod Platejami. W 468 p.n.e. miasto zostało zniszczone przez połączone wojska Argos, Tegei i Kleonaj. Po kilkuset latach, w epoce hellenistycznej, Mykeny odbudowano, jednak wkrótce ponownie się wyludniły^[2].

W 1999 roku stanowiska archeologiczne w Mykenach i Tyrynsie zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Mykeny”[3]}.

Wykopaliska

Na miejscu dawnego grodu prowadzone są wykopaliska. Rozpoczął je Heinrich Schliemann w latach 1874–1876; kontynuowane były przez jego współpracownika Wilhelma HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_D%C3%B6rpfeld”Dörpfelda w latach 1885–1887, a od 1920 pod kierownictwem A.J.B. Wace’a, który ustalił chronologię poszczególnych stanowisk archeologicznych na terenie Myken. W ostatnich latach prowadzili je greccy archeologowie (m.in. J. Papademetriu i G. Mylonas). Do najważniejszych wykopalisk należą ruiny akropolu (nazywanego też mykeńską cytadelą) wraz z pozostałościami pałacu oraz bogato wyposażone grobowce szybowe oraz komorowe, w których znaleziono złote maski, np. maska Agamemnona, biżuterię i luksusową broń. Odkopano też ruiny wielu domów znajdujących się poza cytadelą, 50 tabliczek z pismem linearnym B, posągi gliniane.

W 1876 roku odkryto bogato wyposażony grobowiec. Sensację wzbudziły jednak bardzo dobrze zachowane szczątki jednej z trzech pochowanych tam osób. Głowa wciąż posiadała skórę i ścięgna, tak, że można było rozpoznać rysy twarzy. Polecono sporządzić portret głowy, a później podjęto próbę przeniesienia szczątków do muzeum w Atenach. Wysiłek okazał się daremny – kości nie wytrzymały kontaktu z powietrzem i transportu^[4].

Na podstawie odnalezionych skarbów, jak i też zagadkowo dobrze zachowanej głowy zrodziły się pytania o związki Myken w tamtym okresie (XVI wiek p.n.e.) z Egiptem. Ciało prawdopodobnie zostało poddane pewnemu rodzajowi mumifikacji. Zastanawiające są znalezione przedmioty przywodzące na myśl te wykonywane nad Nilem – złota maska, kryształowy puchar w kształcie kaczki, klinga ozdobiona sceną polującego kota na kaczki w trzcinie przypominającej zarośla papirusu. Klinga ta z pewnością była jednak wyrobem miejscowych rzemieślników. Technika nakładania metalu na metal była wykonywana niemal wyłącznie w kulturze mykeńskiej w tamtym okresie^[5].

Jedną z prób interpretacji jest przypuszczalna pomoc jakiej udzielili mykeńczycy Egiptowi w czasie najazdów Hyksosów na ten kraj właśnie w XVI wieku p.n.e. Są to jednak tylko domysły niepoparte innymi świadectwami.

Podział archeologiczny na „dynastię grobów szybowych” i „dynastię grobów kopułowych” pokrywa się mniej więcej z mitologiczną tradycją o dwóch panujących w Mykenach dynastiach – Perseidów i Atrydów (Pelopidów)^[6].

Opis

Zabudowania położone na zboczu wzgórza otaczają potężne mury cyklopowe. Do wnętrza prowadziły dwie duże bramy: Lwia Brama datowana na ok. 1250 p.n.e., Tylna Brama, oraz dwie mniejsze. Po przeprowadzeniu badań archeologicznych ustalono, że znajdujące się w obrębie murów obronnych w tzw. Okręgu Grobowym A groby szybowe pochodzą z okresu wcześniejszego. Pierwotnie znajdowały się poza murami, a podczas rozbudowy cytadeli część nekropolii została włączona w jej obszar. Wówczas wzniesiono także Lwią Bramę. W najwyższej części twierdzy znajdował się megaron, siedziba władcy. W nim odkryto pozostałości fresków zdobiących ściany (przedstawienia figuralne scen walki oraz postaci kobiecych, być może kapłanek), stiuków oraz posadzki ułożonej z kamienia gipsowego. Na terenie twierdzy znajdowały się także magazyny, pomieszczenia gospodarcze oraz domy mieszkalne.

Do najbardziej znanych grobowców odnalezionych na terenie nekropolii należą Skarbiec Atreusza, zwany też grobem Agamemnona, oraz grób Klitajmestry.

Z późniejszego okresu pochodzą pozostałości świątyni (VII wiek p.n.e.) oraz teatru i gimnazjonu (III – I wiek p.n.e.).

1 Słynna Brama Lwic

Lwia Brama albo Brama Lwic (błędnie Brama Lwów) – główna brama cytadeli mykeńskiej, znajdująca się w północno-zachodniej części murów obronnych.

Wiodła do niej droga po rampie obudowanej murami ciosowymi. Obramowanie Lwiej Bramy tworzą dwa pionowo ustawione bloki kamienne, nachylone lekko ku środkowi. Szerokość otworu wynosi u dołu 3,07 m, u góry 2,85 a jego wysokość to 3,20 m. Nadproże tworzy blok kamienny grubości około 2 m i długości 4,50 m, nad którym została ustawiona trójkątna płyta kamienna, której wysokość wynosi 3 m, szerokość u podstawy 3,66 m, grubość 0,61 m.

Historia

Datowana na II tysiąclecie p.n.e. (ok. 1250 p.n.e.) jest jedynym zachowanym przykładem monumentalnej rzeźby mykeńskiej. Pomimo że w ciągu wieków była zawsze przynajmniej częściowo odsłonięta przetrwała, zapewne dzięki ogromnej wadze, uniemożliwiającej wywóz. Lord HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Thomas_Bruce_(7._hrabia_Elgin)”Elgin napisał w 1801 roku: „Blok, na którym lwy są wyrzeźbione jest zbyt duży i zbyt odległy od morza, aby mieć jakąś nadzieję uzyskania tak sławnego dzieła z epoki Heroicznej”^[1]. Płaskorzeźba została całkowicie odsłonięta w 1840 roku, a cała brama w 1876 przez Heinricha Schliemanna.

Płaskorzeźba

Trójkątna płyta z wapienia, wypełniająca tzw. trójkąt odciążający, dekorowana jest płaskorzeźbą, na której osi przedstawiona jest kolumna z fragmentem belkowania. Po jej bokach znajduje się para zwierząt wpisanych w trójkątne pole. Przednimi łapami wspierają się na niskich ołtarzach, umieszczonych pod kolumną.

Zwierzęta te są powszechnie uważane za lwy (lub lwice) i stąd pochodzi nazwa bramy. Jednak ze względu na ich niezachowane głowy, identyfikowane bywają także z gryfami bądź sfinksami. Niektórzy badacze sądzą, że głowy były wykonane z innego materiału i doczepiane (miałyby to potwierdzać otwory widoczne w ciałach zwierząt).

Także znaczenie bramy jest kwestią sporną. Obok funkcji dekoracyjnej wskazywane jest znaczenie symboliczne – świeckie lub sakralne. Zgodnie z częstym w kulturze śródziemnomorskiej zwyczajem przedstawiania bóstwa w formie zastępczej, kolumnę z reliefu Lwiej Bramy można odczytywać jako symbol budowli kultowej, równoznaczny z wizerunkiem bóstwa.

2 Cytadela- Skarbiec Atreusza czyli Grób Agamemnona

Skarbiec Atreusza, także: grób Agamemnona^[1] – gigantyczny grobowiec (tolos) sklepiony pozorną kopułą, zbudowany w epoce mykeńskiej ok. 1250 roku p.n.e. na wzgórzu Panagitsa w pobliżu Myken.

Grobowiec jest częścią stanowiska archeologicznego w Mykenach, które wraz ze stanowiskiem archeologicznym w Tyrynsie, zostało wpisane w 1999 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

Nazwa „skarbiec Atreusza” została użyta przez greckiego geografa Pauzaniasza, który opisał grobowiec w swoim dziele Wędrówki po Helladzie^[2]. Odzwierciedla ona błędną interpretację przeznaczenia budowli^[3].

Historia

Grobowiec został wzniesiony w epoce mykeńskiej ok. 1250 roku p.n.e. na wzgórzu Panagitsa w pobliżu Myken^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[4]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[2]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[a]}. Nie wiadomo kto rzeczywiście został pochowany w tym grobowcu. Grobowiec został splądrowany jeszcze w okresie antycznym^[2]. Przez jakiś czas był używany przez pasterzy – ich ogniska osmaliły wnętrze budowli^[2]. W 1878 roku grecki archeolog Panagiotis Stamatakis odsłonił dromos i oczyścił komnatę^[2].

Grobowiec jest częścią stanowiska archeologicznego w Mykenach, które wraz ze stanowiskiem archeologicznym w Tyrynsie, zostało wpisane w 1999 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[6]}.

Architektura

Do grobowca wchodzi się od wschodu prostym i niezadaszonym korytarzem (dromos) długości 36 m i szerokości 6 m, którego ściany pokrywają gładko ciosane, w miarę równej wielkości, kamienne bloki, ułożone w systemie opus HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Opus_pseudoisodomum&action=edit&redlink=1″pseudoisodomum^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[7]}. Monumentalna fasada grobowca (wysoka na 10,5 m) wykonana jest z podobnych materiałów^[7].

Wejście ma 5,4 m wysokości, 2,7 m szerokości na dole i 2,5 m przy nadprożu^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[7]}. 120-tonowa belka nadproża ma długość 9 m, szerokość 5 m i grubość 1,2 m^{[8]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[b]}. Nad wejściem umieszczono otwór – tzw. trójkąt odciążający^[7]. Według Spathari (2001) po obydwu stronach wejścia znajdowały się ozdobne półkolumny z zielonkawego marmuru, po których zachowały się bazy – fragmenty półkolumn znajdują się w British HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/British_Museum”Museum i w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[4]}. Na półkolumnach umieszczone były mniejsze półkolumny, które wspierały tympanon trójkąta odciążającego, ozdobiony rzeźbionymi płytami polichromowanego marmuru z motywami linii poziomych, spirali i rozet^[8]. Bury (2015) pisze, że fasada była obłożona płytami z kolorowego marmuru, a po obydwu stronach wejścia znajdowały się zdobione kolumny z ciemno-szarego alabastru a trójkąt odciążający wypełniał czerwony porfir^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[9]}. Wejście zamykały drewniane podwójne drzwi^[8]. Psychogiou (2012) podaje, że trójkąt odciążający przykrywały dwie ogromne płyty granitowe^[2].

Komnata główna grobowca została wzniesiona na planie koła o średnicy 14,6 m^[8]. Całość przykrywa pozorna kopuła o wysokości 13,5 m^[c], którą uzyskano dzięki układaniu kolejnych warstw kamiennych bloków (w sumie 33) ze stopniowym przybliżaniem ich do siebie – sklepienie pozorne^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Atreusza”[8]}. Wnętrza komnaty zdobiły dekoracje z brązu^[8].

W komnacie głównej, po północnej stronie, znajduje się przejście do wykutego w skale niewielkiego pomieszczenia (ossuarium) o formie sześcianu o boku 6 m^[8], prawdopodobnie miejsca wcześniejszych pochówków^[5].

Po pogrzebie cały tolos wraz z dromosem zasypano ziemią, tworząc kurhan^[8]. Ściany zewnętrzne grobowca chroniła warstwa gliny, by zapewnić izolację od wilgoci i wody^[8].

Wyposażenie grobowca nie zachowało się, gdyż tolos został splądrowany jeszcze w okresie antycznym^[8].

III.Korynt- Świątynia Apollina, Agora z mównicą, z której przemawiał Św. Paweł.

Korynt – miasto portowe w środkowej Grecji, położone na półwyspie Peloponez, na Przesmyku Korynckim, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Peloponez, w jednostce regionalnej Koryntia. Siedziba gminy Korynt. W 2011 roku liczyło 30 176 mieszkańców^[1].

Od strony północnej miasto graniczy z dużym kurortem Lutraki, stanowiącym zaplecze rekreacyjne dla Koryntu^[2]. Miasto oddalone jest o kilka kilometrów od starożytnych ruin miasta. Znajdują się one w miejscu zwanym Stary Korynt (αρχαία Κόρινθος), u stóp góry – twierdzy.

Na terenie odkrywek archeologicznych leżą m.in. wykuty w litej skale budynek świętego źródła stanowiącego niegdyś cel pielgrzymek chorych i dorycka świątynia Apollina, wzniesiona ok. 540 r. p.n.e.^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Korynt”[3]} oraz pozostałości licznych budynków publicznych, w tym amfiteatralnego odeonu i dużych świątyń chrześcijańskich. Zachowała się tam również częściowo rekonstruowana białym marmurem trybuna, z której przemawiał do Koryntian Paweł z HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu”Tarsu^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Korynt”[4]}. W okolicy działa także niewielkie muzeum archeologiczne. Na stromym, wysokim zboczu ponad ruinami wznosi się niedostępnie ufortyfikowany Akrokorynt (gr. Akrokorinthos), na którym istniała w starożytności, słynna na cały grecki świat świątynia Afrodyty, znana jako ośrodek sakralnej prostytucji. Poza fundamentem świątynia ta nie przetrwała do naszych czasów. Natomiast dobrze zachowały się obwarowania późniejszej, rozległej średniowiecznej twierdzy, które obecnie są otwarte dla zwiedzających.

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z V tysiąclecia p.n.e.^{[potrzebny przypis]} W starożytności Korynt był ważną grecką polis dorycką, rządzoną wówczas przez monarchów z rodu Heraklidów. W roku 747 p.n.e. doszło do arystokratycznego zamachu stanu, w którym główną rolę odegrał ród Bakchiadów. Instytucję króla jako głowy polis zastąpiono wybieranym na rok prytanem. Sytuację wykorzystali Bakchiadzi, szybko zdobywając władzę absolutną. Opozycja została wygnana.

Około roku 657 p.n.e. doszło do zamachu stanu przeciwko władzy Bakchiadów oraz przegranej wojny morskiej z Kerkyrą (nie mylić z wojną z roku 435 p.n.e.). Władzę przejął Kypselos, który ogłosił się tyranem. Pod jego rządami oraz jego następcy Periandra rozpoczął się złoty wiek w historii Koryntu. Miasto było wówczas wielkim regionalnym ośrodkiem handlu i produkcji przedmiotów z brązu oraz ceramiki. Kypselos był dość życzliwym i opiekuńczym autokratorem. Jego syn i następca okazał się okrutnym władcą. Nadal jednak prowadził skuteczną politykę gospodarczą, kulturową i międzynarodową.

W okresie klasycznym w Koryncie istniała świątynia Afrodyty a miasto stanowiło centrum prostytucji świątynnej, zatrudniając najwięcej hetairas^[5]. Herodot wspomina, że korynccy najemnicy byli najlepszymi, ale i najdroższymi wojownikami. Ponieważ liczba ludności rosła szybciej niż produkcja rolna, Korynt sukcesywnie prowadził politykę osadniczą. Do najważniejszych kolonii należały: Kerkyra, Potidaja i Syrakuzy, które zaopatrywały metropolię w żywność. Wojna Koryntu z HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_Koryntu_z_Korkyr%C4%85&action=edit&redlink=1″Korkyrą spowodowana była chęcią zwiększenia swoich wpływów we współdzielonych koloniach.

Od 580 p.n.e. co dwa lata zaczęto organizować igrzyska istmijskie. W polityce zagranicznej Korynt rywalizował z Atenami o przewodnictwo w jednoczeniu Hellady, rozwoju filozofii oraz kultury, a z Tebami na płaszczyźnie gospodarczej. W drugiej wojnie peloponeskiej polis stanęła po stronie Sparty. Korynt powoli tracił na znaczeniu politycznym; aby je odzyskać, wszedł w sojusz antyspartański w wojnie korynckiej, w trakcie której wybuchła wojna domowa, po czym miasto zajęły oddziały Argos.

Było to pierwsze miasto akceptujące hegemonię Filipa Macedońskiego. Mediacje między Macedończykami a Hellenami doprowadziły do powstania Związku Korynckiego. Po wojnach Aleksandra Wielkiego miasto kilkukrotnie padło ofiarą najazdów dokonywanych przez różnych hellenistycznych władców (np. 308 p.n.e. zostało zajęte przez Ptolemeusza I). Pomimo wielu zniszczeń Korynt nadal był dobrze rozwiniętym centrum kultury i gospodarki. Macedońską hegemonię zrzucono dopiero za pomocą rzymskich mieczy w 197 p.n.e.

W roku 146 p.n.e. Korynt został zburzony przez Rzymian. Odbudowany przez Cezara i Augusta w 46 p.n.e., został stolicą rzymskiej kolonii (Colonia Laus Iulia Corinthiensis), a następnie prowincji Achai. Wówczas stał się kosmopolitycznym centrum rozrywki dla rzymskich elit. Horacy o Koryncie napisał „non licet omnibus adire Corinthum”, co oznacza „nie każdemu jest dane odwiedzić Korynt”. Związane to było z wysokimi kosztami usług w tym mieście.

W czasach bizantyńskich^[6] miasto zostało dwukrotnie nawiedzone przez duże trzęsienia ziemi (375 oraz 551) oraz splądrowane podczas inwazji Alaryka na Grecję w latach 395–396 i przez Rogera II w 1147. Za czasów Justyniana zbudowano nową linię murów obronnych, przegradzających przesmyk w jego najwęższym miejscu^[7], nazwanych Heksamilion (Sześciomilowe od gr. heks – sześć). Miasto wyznaczono stolicą temu Hellas.

Po IV krucjacie Korynt znalazł się pod władzą Księstwa Aten, a następnie wszedł w skład despotatu Morei. Później przeszedł pod kontrolę Wenecjan i Turków osmańskich.

Od 1830 w niepodległej Grecji.

W latach 1881–1893 w poprzek Przesmyku Korynckiego przekopano Kanał Koryncki.

Paweł z Tarsu

Paweł z HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu”Tarsu podczas swych podróży misyjnych do Grecji i Azji Mniejszej odwiedził Korynt trzykrotnie:

0. 50–52 – druga podróż misyjna: nauczał tu przez półtora roku i założył gminę chrześcijańską^[8],
1. 53–58 – trzecia podróż misyjna^[9],
2. 53–58 – trzecia podróż misyjna^[10].

Znane są jego: 1. List do Koryntian (ok. 56/57, Efez) oraz 2. List do Koryntian (koniec 57, Macedonia)

DZIEŃ 4 DELFY – OSSIOS LUKAS-19.092024

Śniadanie i przejazd do Ossios Lukas – pięknie położonego na zboczu klasztoru pustelnika bł. Łukasza. Obecnie obiekt figuruje na liście światowego dziedzictwa UNESCO, a jego słynne mozaiki zaliczane są do największych arcydzieł średniowiecza. Następnie przejazd do Delf, gdzie wg starożytnych znajdował się środek, czyli „pępek” świata, a Pytia przepowiadała przyszłość. Miejsce ze względu na swą historię fascynuje do dzisiaj, zobaczymy m.in.. wyrocznię Apollina, Skarbiec Ateńczyków, Sanktuarium Ateny i gimnazjon – miejsce Igrzysk Pytyjskich.

I.Ossios Lukas- klasztor pustelnika bł. Łukasza

Osios Lukas – prawosławny klasztor położony w pobliżu miasta Distomo, w greckiej prefekturze Beocja. Zdobiące go mozaiki zaliczane są do największych arcydzieł średniowiecza.

W 1990 roku został wpisany wraz z klasztorami Dafni i Nea Moni na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

Klasztor Osios Lukas położony jest na stokach górskiego masywu Helikon. Został założony na początku X wieku przez pustelnika, bł. Łukasza ze Stiri. Jego relikwie do dziś przechowywane są w klasztornej świątyni. Bł. Łukasz, który zmarł 7 lutego 953, przepowiedział podbój Krety przez cesarza Romana. Choć prawdopodobnie miał na myśli panującego wówczas Romana I HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Roman_I_Lekapen”Lekapena, wyspa została odbita z rąk muzułmanów przez Nicefora Fokasa, który wówczas jeszcze służył cesarzowi Romanowi II. Za jego panowania, w latach 959–963, wzniesiono stojący do dziś kościół Theotokos (Panajia).

Główny kościół klasztorny, katholikon, powstał w 1011 w wyniku rozbudowy wcześniejszego kościoła z 944. Grób bł. Łukasza początkowo mieścił się w krypcie, ale w następnych latach został przeniesiony do łącznika pomiędzy dwoma kościołami. Wierzono, iż relikwie wydzielają myron, wonny olej mający cudowną moc uzdrowicielską. Do klasztoru przybywali pielgrzymi, którzy, licząc na uzdrowienie, spali w pobliżu grobu bł. Łukasza. W czasie panowania tureckiego klasztor był areną zaciekłych walk, których pamiątką są dzieła stojące na dziedzińcu.

W 1990 roku został wpisany wraz z klasztorami Dafni i Nea Moni na listę światowego dziedzictwa UNESCO^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Osios_Lukas”[1]}.

Theotokos

Kościół Theotokos (Bogurodzicy, czyli Matki Boskiej) jest najstarszą budowlą w kompleksie klasztornym. Powstał wkrótce po śmierci bł. Łukasza. Jest jedynym zachowanym do dziś w niezmienionej formie kościołem kontynentalnej Grecji wzniesionym w X wieku. We wnętrzu uwagę zwracają dwie kolumny korynckie oraz mozaikowa posadzka. Proroctwo bł. Łukasza o odbiciu Krety z rąk muzułmanów jest upamiętnione poprzez wizerunek Jozue na zewnętrznej ścianie świątyni.

W łączniku pomiędzy świątyniami znajduje się obecnie grób bł. Łukasza. Mozaiki wokół grobu przedstawiają samego błogosławionego, a także igumena Filotheosa.

Katholikon

Główny kościół klasztorny poświęcony samemu bł. Łukaszowi został wzniesiony w 1011. Świątynia stworzyła wzorzec kościoła na planie ośmiobocznym, często wykorzystywany w późniejszym czasie na terenie całego Cesarstwa Bizantyjskiego m.in. w Dafni i Mistrze. Mury wykonane z cegły i kamienia wieńczy proporcjonalna kopuła. We wnętrzu, ze ścianami pokrytymi czerwono-szaro-zielonym marmurem kontrastują złociste mozaiki na wysokim sklepieniu.

Oryginalne mozaiki zostały częściowo uszkodzone przez trzęsienie ziemi w 1659. Po kataklizmie niektóre ich fragmenty, w tym mozaiki w kopule przedstawiające Chrystusa Pantokratora, zostały zastąpione freskami. Nie zachowały się także mozaiki przedstawiające archaniołów pierwotnie umieszczone pomiędzy górnymi oknami.

W narteksie zachowały się cenne mozaiki przedstawiające Zmartwychwstanie oraz Niewiernego Tomasza. Dzieło przedstawiające Chrystusa obmywającego stopy apostołom na złotym tle z XI wieku należy do najcenniejszych. Uwagę zwracają twarze apostołów wyrażające najrozmaitsze uczucia, od onieśmielenia po zaskoczenie. Mozaika wzorowana jest na wcześniejszych pracach z VI wieku. Podobną dynamiką odznacza się Chrzest Chrystusa umieszczony wysoko na północno-zachodnim pendentywie środkowej kopuły. Mozaika przedstawia nagiego Chrystusa stojącego pośród skłębionej wody, sięgającego po krzyż. Iluzję głębi uzyskano dzięki kątowi, pod jakim patrzy się na mozaikę, oraz wklęsłości powierzchni. Sceny na pozostałych pendentywach przedstawiają Ofiarowanie Jezusa w Świątyni, z Dzieciątkiem wyciągającym ręce do starca Symeona, oraz Boże Narodzenie, na którym wizerunki radujących się aniołów niemal zupełnie przyćmiewają pasterzy. W apsydzie zachowała się mozaika przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem pochodząca sprzed trzęsienia ziemi.

Oryginalne freski z XI wieku zachowały się jedynie w sklepionych pomieszczeniach narożnych na przecięciu naw. Gra kolorów i odcieni najwyraźniej widoczna jest na malowidle Chrystus zdążający na chrzest.

Krypta katholikónu powstała w X wieku. Jest pozostałością pierwotnego kościoła. Znajduje się tutaj sarkofag, w którym początkowo pochowano szczątki bł. Łukasza. Kryptę zdobią freski, spośród których wyróżnia się malowidło przedstawiające Zdjęcie z krzyża.

W dawnym refektarzu wchodzącym położonym na terenie kompleksu klasztornego znajduje się obecnie muzeum rzeźby bizantyjskiej.

II.Delfy

Delfy  – stanowisko archeologiczne w Grecji Środkowej obejmujące ruiny antycznego sanktuarium poświęconego Apollinowi, gdzie funkcjonowała wyrocznia delficka oraz sanktuarium Ateny Pronaja („Ateny Strażniczki Świątyni”); ze stanowiskiem sąsiaduje współczesna miejscowość Delfy.

Geografia

Stanowisko archeologiczne znajduje się na wysokości 500–700 m n.p.m.^[2] w regionie Grecji Środkowej u stóp Parnasu, 13 km od Zatoki Korynckiej, przy jednej z dróg prowadzących z Termopili na Peloponez.

Starożytne Delfi leżały na terytorium Fokidy^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[2]}.

Mitologia

Według jednego z mitów, w Delfach spotkały się dwa orły wysłane przez Zeusa z krańców wszechświata dla znalezienia tzw. pępka świata^[3].

Według innego mitu, w Delfach znajdowało się sanktuarium Gai – Matki Ziemi, strzeżone przez węża Pytona, którego pokonał Apollo^[3] ustanowiając tam wyrocznię^[4].

Batalia Apollina z Pytonem i początki wyroczni zostały opisane przez Homera w Hymnie do Apollina^[5]. Przepowiednie Apollina przekazywała Pytia siedząca nad szczeliną, z której wydobywały się „opary”. Pierwszymi kapłanami Apollina byli Kreteńczycy z Knossos, których przywiódł do Kiry nieopodal Delf Apollin pod postacią delfina^[6]. Wprowadzili oni kult Apollina Delphinosa (pol. „Apollina Delfina”), zmieniając prawdopodobnie nazwę sanktuarium z Pyto na Delfi^[6].

AlkajosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Alkajos_z_Mityleny” z Mityleny (ok. 620–550 p.n.e.) natomiast podawał, że to Zeus nakazał Apollinowi założenie wyroczni w Delfach, a gdy przez rok unikał on wypełnienia zadania, przebywając w Hiperborei, został ubłagany przez Delfijczyków i założył swą wyrocznię w Delfach^[7].

Historia

Pierwsze ślady osadnictwa w regionie Delf pochodzą z okresu neolitu (ok. 4000 p.n.e.) – w jednej z jaskiń na stoku Parnasu odkryto ślady rytualne^[3].

W epoce mykeńskiej na terenie sanktuarium istniała osada i cmentarz, których pozostałości odnaleziono podczas prac archeologicznych^[3]. W tamtym okresie funkcjonowało tu sanktuarium bogini – Gei lub Ateny, która udzielała przepowiedni poprzez kapłankę^[2]. Czczono tam również innych bogów, prawdopodobnie Posejdona i Dionizosa, oraz święte kamienie – omfalos (pol. „pępek ziemi”) i kamień Kronosa^[2]. Mykeńskie Delfy zostały zniszczone przez kamienną lawinę pod koniec epoki brązu^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[8]}.

W VIII w. p.n.e. rozwinął się tu kult Apollina, zaczęto budować sanktuarium i zaczęła działać wyrocznia^[3]. Pierwsze kamienne świątynie poświęcone Apollinowi i Atenie powstały pod koniec VII w. p.n.e.^[3] W sanktuarium czczono też innych bogów, m.in. Artemidę, Posejdona, Dionizosa, Hermesa, Zeusa HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Zeus”Polieusa, Higieję i Ejlejtyję^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[3]}.

Delfy były głównym ośrodkiem Amfiktionii Delfickiej – związku zrzeszającego 12 polis z terytoriów Tesalii i południowo-środkowej Grecji^[3]. Organizował on igrzyska pytyjskie i kontrolowała finanse oraz działalność sanktuarium, które w VI w. p.n.e. uzyskało autonomię, pozostając pod ochroną i administracją Amfiktionii^[3]. Delfy powiększyły wówczas swoje terytorium, zwiększając swoje wpływy religijne i polityczne^[3]. Amfiktionia zwyciężyła w trzech wojnach w obronie interesów sanktuarium – w 580 roku p.n.e., w latach 355–345 p.n.e. oraz w roku 338 p.n.e.^[1]

Podczas wojny z Persami w 480 roku p.n.e. Delfy zostały ocalone według legendy dzięki ingerencji Apollina, który zesłał lawinę kamienną, by żołnierze perscy uciekli w panice^[9].

Wyrocznia delficka

Największym poważaniem cieszyły się Delfy w archaicznej Grecji – najlepsze lata wyroczni przypadły na okres VI–IV w. p.n.e.^[3] Wyrocznia delficka uznawana była za najbardziej wiarygodną^[3]. Uważano, że udało się przewidzieć wydarzenia związane m.in. z potopem HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Deukalion_(syn_Prometeusza)”Deukaliona, wyprawą Argonautów i wojną trojańską, a także z zakładaniem kolonii greckich^[3].

W wyroczni zasiadała Pytia, która siedząc na trójnogu, przepowiadała przyszłość^[4]. Przez Pytię miał przemawiać Apollin^[10]. Jej odpowiedzi były potokiem słów bez związku, które kapłani składali w przepowiednie komponowane heksametrem^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[4]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[11]}. Proces „inspiracji” Pytii był szeroko debatowany – od halucynogennych oparów wydobywających się ze szczeliny, nad którą miała siedzieć Pytia, przez wdychanie narkotycznych oparów ze spalania suszu roślinnego do opętania przez duchy^[12]. Chociaż w strukturze świątyni nie odnaleziono żadnych śladów szczeliny, to badania geologiczne wykazały obecność dwóch uskoków krzyżujących się pod świątynią Apollina oraz spękań podłoża skalnego, z których mogły wydobywać się opary etanu, metanu i etylenu^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[13]}. Początkowo była wybierana tylko jedna Pytia. Później, wraz ze wzrostem prestiżu wyroczni i rosnącym popytem, wybierano dwie^[10]. Sława wyroczni sięgała wtedy daleko za granice Grecji^[6].

Rozwój racjonalizmu filozoficznego w III wieku p.n.e. osłabił autorytet wyroczni, a sanktuarium zostało podbite przez Etolczyków, którzy zostali wypędzeni przez Rzymian w 189 roku p.n.e.^{[14]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Delfy”[1]}

Igrzyska pytyjskie

.Igrzyska pytyjskie były igrzyskami panhelleńskimi organizowanymi ku czci Apollina, początkowo co osiem lat, a później co cztery^[15]. Igrzyska trwały przez siedem dni i obejmowały konkursy śpiewacze hymnów na cześć Apollina, przedstawienia dramatyczne i komediowe oraz zawody sportowe, w których programie były m.in. dolichos, pięciobój antyczny, pankration czy wyścigi rydwanów^[15].

Czasy rzymskie

W czasach rzymskich sanktuarium było uprzywilejowane przez niektórych władców, a plądrowane przez innych, w tym przez Sullę w 86 roku p.n.e.^[14].

Oktawian August (63 p.n.e.–14 n.e.) otoczył Delfy ochroną, zreorganizował Amfiktionię i zapoczątkował kult cesarzy w tolosie Ateny Pronaja^[16]. Neron (37–68 n.e.) natomiast wywiózł z Delf ponad 500 posągów^[16]. Plutarch (ok. 50–125 n.e.), który przez 20 lat był jednym z kapłanów Apollina, próbował reaktywować sanktuarium^[16]. Cesarz Hadrian (76–138 n.e.) zasięgał porad wyroczni, a grecki geograf Pauzaniasz (100/110–180 n.e.) odwiedził Delfy z ich wyrocznia podczas swych wędrówek, pozostawiając szczegółowy opis sanktuarium – jego budowli i ponad trzystu posągów^[14].

Wyrocznia została zamknięta na mocy dekretu bizantyjskiego cesarza Teodozjusza z 391 roku zakazującego wróżbiarstwa^[17].

Czasy nowożytne

W czasach średniowiecza Delfy nazywane były również Kastri^[14]. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa Delfy stały się siedzibą biskupią, ale w VI–VII w. zostały opuszczone^[14]. W VII w. na ich pozostałościach powstała wioska Kastri^[14]. Na przestrzeni wieków ruiny sanktuarium odwiedzało wielu podróżników, m.in. Cyriak z Ankony (1391–1452) w 1436 roku, Jacob HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jacob_Spon&action=edit&redlink=1″Spon (1647–1685) i George HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=George_Wheler&action=edit&redlink=1″Wheler (1651–1724) w 1676 roku^[18].

0. Wyrocznia Apollina,
1. Wyrocznia delficka – sławna w starożytnej Grecji wyrocznia w Delfach pochodząca jeszcze z okresu mykeńskiego, kiedy była miejscem kultu boga chtonicznego. Grecy uważali sanktuarium za omphalos – pępek świata. W okresie homeryckim wyrocznia stała się ośrodkiem kultu Apollina, a przepowiednie wieściła siedząca na trójnogu kapłanka Pytia, wieszczka Apollina.
2. Mitologia

0. Według mitu wysłał Zeus dwa orły z przeciwległych końców świata, które lecąc spotkały się w Delfach. Od tego czasu wiadomo było, że znajduje się tam środek świata. Ziemia-matka Gaja połączyła się z błotem, które pozostało po końcu złotego wieku i urodziła latającego węża lub smoka Pytona. Pyton posiadał zdolność jasnowidzenia i mieszkał w miejscu później nazwanym Delfami. Mity nie są zgodne co do płci Pytona. Hera zazdrosna żona Zeusa, była wnuczką Gai. Gaja przepowiedziała jej, że Leto, jej rywalka i kochanka Zeusa, urodzi bliźnięta, które będą potężniejsze niż wszystkie dzieci Hery. Wysłała więc Hera Pytona, by ten pożarł Leto, zanim ta wyda na świat swoje dzieci. Zeus udaremnił tę intrygę i Leto urodziła Artemidę i Apollina. Pierwszym czynem Apollina była zemsta na Pytonie za atak na swoją matkę. Udał się do Delf i zabił smoka. Jego krew, która wsiąkła w delficką ziemię, przeniosła na to miejsce zdolności profetyczne Pytona.
1. Patroni wyroczni

0. Głównym patronem wyroczni był Apollin, który miał zabić podziemnego potwora strzegącego omphalos. Podczas jego corocznych (zimowych) podróży do rodzinnych ziem północnych (Hyperborei) w Delfach panował Dionizos, którego kult w tym miejscu potwierdzony jest od V w. p.n.e. Delfy były również miejscem kultu Orfeusza, który wzbogacił kult o orfickie elementy (wędrówka dusz i teletae).
1. Przepowiednie

0. Z zapytaniem do wieszczki o objawienie wyroczni mogli zwracać się wyłącznie mężczyźni po dokonaniu szeregu obrzędów oczyszczających i po złożeniu przepisanych ofiar. Podczas ceremonii, ubrana w białą szatę i z głową ozdobioną złotym diademem i wieńcem z liści laurowych, Pytia piła wodę ze świętego źródła Kassotis. Następnie siadała na trójnogu ustawionym nad rozpadliną i wdychając odurzające wyziewy udzielała odpowiedzi. Kapłanka wypowiadała się w formie heksametrycznej, zwykle jednak dopiero świątynni kapłani układali jej słowa w formie poetyckiej. Przepowiednia była traktowana jako wyrocznia Zeusa objawiona za pośrednictwem Apollina.
1. Sława wyroczni delfickiej była tak wielka, że jej przepowiednie miały znaczący wpływ na religię, politykę i prawa starożytnej Grecji, a Delfy stały się panhelleńskim sanktuarium. W apogeum rozwoju wyroczni przepowiedni udzielały trzy kapłanki. W Atenach, Sparcie i innych miastach utworzono instytucję kapłanów exegatai pythochrestoi wybieranych przez Pytię spośród przedstawianych jej kandydatów. Byli oni doradcami w sprawach kultowych, a także interpretowali znaki i wyrocznie.

0. Historia

0. Świątynia Apollina powstała około 600 r. p.n.e. Składa się z trzech części: Świętego Okrągu, Marmari i Źródła Kastalskiego. w 371 p.n.e. prawdopodobnie trzęsienie ziemi zniszczyło świątynię. W czasie wojny w latach 357–346 p.n.e. sanktuarium zostało ograbione przez wojska z Fokidy. W okresie hellenistycznym rola Delf zmalała. Dopiero najazd Celtów w 279 p.n.e. i rola Delf w obronie przed wrogiem, spowodował, że sanktuarium odzyskało utraconą pozycję. W 207 p.n.e. do wyroczni przybyli posłowie rzymscy, którzy zabiegali o usankcjonowanie w Rzymie kultu Kybele. O przepowiednie wyroczni prosili również Seleukos II i Ptolemeusz VI. We wczesnych latach Cesarstwa Rzymskiego rola Delf ponownie zmalała. Ponowne odrodzenie wyroczni nastąpiło w 84 r. n.e., kiedy Domicjan odbudował świątynię. W 390 n.e. Teodozjusz zakazał kultu w Delfach, a jego następca Arkadiusz zburzył budynki sanktuarium. Pozostałości sanktuarium zostały odkryte w XVII wieku. W 1915 roku odkryto blok marmuru w kształcie stożka, określany jako Omphalos.

2 Skarbiec Ateńczyków

0. Skarbiec Ateńczyków^[1] (gr. Θησαυρός των Αθηναίων) – budowla znajdująca się na terenie sanktuarium Apollina w Delfach, w której przechowywano wota składane bogu przez Ateńczyków^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[2]}.
1. Zgodnie z informacją przekazaną przez Pauzaniasza budowla została wzniesiona jako wyraz dziękczynienia po zwycięstwie nad Persami w bitwie pod Maratonem w 490 roku p.n.e.^{[2]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[3]} Część badaczy podważa jednak wiarygodność tego przekazu, dowodząc, że budowla może być starsza^{[2]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[4]}. Ruiny skarbca zostały odsłonięte w 1893 roku przez członków francuskiej misji archeologicznej^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[4]}. Jego obecny wygląd jest efektem przeprowadzonych w latach 1903–1906 prac rekonstrukcyjnych^[2].
2. Wzniesiona z marmuru paryjskiego budowla ma formę niewielkiej świątyni doryckiej w antach o wymiarach 6,62×9,69 m, wspartej od frontu na dwóch kolumnach i posadowionej na trójstopniowej krepidomie^{[3]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[4]}. Wewnątrz znajduje się jedna, duża komnata^[4]. Całą budowlę obiega fryz z tryglifami i trzydziestoma metopami ozdobionymi reliefami figuralnymi z przedstawieniami heroicznych czynów Tezeusza oraz Heraklesa^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[2]}. Akroteriony przedstawiały Amazonki na koniach^[3]. Przy rekonstrukcji budowli wykonano reprodukcje metop, oryginalne znajdują się na ekspozycji w Muzeum Archeologicznym w Delfach^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[2]}.
3. Na zewnętrznych ścianach budowli zachowały się inskrypcje, w tym dwa pochodzące z I wieku p.n.e. hymny do Apolla z zapisem nutowym^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Skarbiec_Ate%C5%84czyk%C3%B3w”[3]}.

DZIEŃ 5 SALONIKI – DOLINA TEMBI-20.09.2024

Śniadanie i przejazd na zwiedzanie Salonik, drugiego miasta Grecji: zobaczymy symbol miasta, czyli Białą Wieżę, Katedrę św. Demetriusza, Łuk Galeriusza. udamy się do Doliny Tembi, gdzie odwiedzimy maleńki, lecz przepiękny kościół wykuty w skale – kościół św. Paraskewy, świętej „od oczu”– opiekunki osób niewidomych i niedowidzących.

I.Saloniki

Saloniki (gr. Θεσσαλονίκη, Tesaloniki [HYPERLINK „https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/5c/Thessaloniki.ogg/Thessaloniki.ogg.mp3″θɛsalɔˈniciHYPERLINK „https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/5c/Thessaloniki.ogg/Thessaloniki.ogg.mp3”]^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Thessaloniki.ogg”ⓘ}[θɛsalɔˈnici]), hist. Tesalonika (gr. Θεσσαλονίκη, Thessaloníkē, łac. Egnatia, tur. Selanik, w kontekście cs. Солунь, Sołuń) – miasto w północnej Grecji, nad Zatoką Salonicką (Morze Egejskie). Drugie co do wielkości (po Atenach) miasto Grecji. Siedziba administracji zdecentralizowanej Macedonia-Tracja, regionu Macedonia Środkowa, jednostki regionalnej Saloniki i gminy Saloniki. W 2011 Saloniki liczyły 315 196 mieszkańców, a cały zespół miejski około 790 tys. mieszkańców^[1].

Saloniki to ośrodek administracyjny największego greckiego regionu Macedonia, nieoficjalnie, przez Greków nazywany współstolicą lub stolicą Macedonii (greckiej^[a]). Prężne i z tradycjami centrum naukowo-akademickie, miejsce licznych kongresów i wystaw międzynarodowych, węzeł transbałkańskich autostrad.

Do początków XX wieku Saloniki były wielonarodowościową metropolią, gdzie koegzystowały ze sobą liczne ludy tej części Śródziemnomorza. W początkach XX wieku najliczniejsi byli tu starozakonni żydzi, następnie muzułmanie, potocznie – acz zwykle nieściśle – określani ówcześnie jako Turcy, ludność greckoprawosławna (Grecy i Arumuni), Słowianie bałkańscy (Macedończycy i Bułgarzy), Ormianie i także wiele mniejszych^[b].

Pretensje do Salonik i terenów aż po Olimp wysuwali politycy Bułgarii^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Saloniki”[c]} i Macedonii Północnej^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Saloniki”[2]}. Od 1992 do 2019 roku trwał konflikt grecko-macedoński dotyczący formy nazwy północnego sąsiada Grecji oraz interpretacji historii. Zarówno Macedończycy-Słowianie, jak i Macedończycy-Grecy uważają się bowiem za spadkobierców starożytnej Macedonii^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Saloniki”[3]}.

Nazwa

Przyjęta zwyczajowo i historycznie, polska nazwa to Saloniki z gr. η Θεσσαλονίκη (Tesaloniki)^[4]. Natomiast w języku greckim oryginalną nazwą pozostaje Θεσσαλονίκη (w liczbie pojedynczej rodzaju żeńskiego), jako utworzona od imienia macedońskiej Tessaloniki; w starożytności przyjęta w fonetycznej postaci Thessalonike.

Łacińską nazwą miasta z czasów rzymskich jest Egnatia, gdy było ono siedzibą garnizonu, a później sztabu wojsk dla wschodniej części rzymskiego imperium. Nazwa ta nierzadko powraca współcześnie, np. w przypadku najdłuższej greckiej autostrady Via HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Via_Egnatia”Egnatia, łączącej zachodnie wybrzeże z granicą wschodnią.

W kontekście języka staro-cerkiewno-słowiańskiego używana jest zeslawizowana nazwa Sołuń^[5]; stąd też święci Cyryl i Metody nazywani są „Braćmi sołuńskimi”.

Historia

Założone ok. 315 p.n.e. przez króla Macedończyków Kassandra i nazwane na cześć jego żony, Tessaloniki, córki Filipa II i przyrodniej siostry Aleksandra Wielkiego^[6]. Od 146 p.n.e. miasto należało do państwa rzymskiego, w którym z biegiem czasu stało się jednym z najważniejszych miast. W wyniku nowego podziału administracyjnego, wprowadzonego przez Dioklecjana, Saloniki stały się jedną z czterech stolic cesarstwa, a za panowania jego następcy, Galeriusza ugruntowały pozycję wojskowej stolicy wschodniej części imperium. Przez miasto biegł główny szlak komunikacyjny między Rzymem i jego posiadłościami na Wschodzie (Via HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Via_Egnatia”Egnatia). W mieście powstała jedna z pierwszych gmin chrześcijańskich, do której Święty Paweł skierował dwa ze swoich listów. Miasto było miejscem urodzenia i początkowej działalności Cyryla i Metodego w IX wieku.

Po podziale imperium rzymskiego miasto stało się częścią Bizancjum. W VII wieku odparło oblężenie Słowian. W 904^[7] zostało splądrowane przez Arabów, a w 1185 przez Normanów. W latach 1204–1224 było stolicą łacińskiego Królestwa Tesaloniki, podbite przez władcę Epiru w latach 1227–1242 było stolicą efemerycznego Cesarstwa Tesaloniki. Od 1246 ponownie we władaniu cesarzy bizantyjskich (wpierw cesarzy Nicei). W 1387 zdobyte przez Turków, odzyskane przez Bizancjum w 1405, w 1423 sprzedane Wenecji. W 1430 po krwawym oblężeniu ostatecznie zdobyte przez Turków, przez następnych pięć stuleci wchodziło w skład Imperium Osmańskiego. Przez prawie cały okres swej historii stanowiło metropolię znacznie przekraczającą swym przyciąganiem dzisiejsze granice państwowe. Na początku XX wieku miasto było głównym ośrodkiem działań Młodych Turków, w Salonikach urodził się Mustafa Kemal HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk”Atatürk. Podczas wojen bałkańskich zajęte przez Grecję 8 listopada 1912, choć wojska bułgarskie, tocząc zacięte walki, również dotarły w pobliże Salonik.

Z dokumentacji wynika, że w 1913 roku Saloniki zamieszkiwało 157 889 osób, z czego 61 439 Żydów, 45 889 Muzułmanów, 39 956 wiernych kościoła greckiego, 6263 wiernych kościoła bułgarskiego, 2721 Cyganów, 1621 osób innych narodowości lub wyznań^[8].

W 1915 podczas I wojny światowej w mieście wylądowała armia Ententy, która następnie rozpoczęła próby natarcia przeciwko Bułgarii. Przełamanie obrony państw centralnych udało się dopiero w 1918, po latach bezowocnych walk. W 1917 miasto zniszczył pożar. Wybuchł przypadkowo i strawił przede wszystkim dzielnice zamieszkiwane przez ludność żydowską, czyniąc bezdomnymi znacznie ponad 50 tysięcy ich mieszkańców^[9]. Odbudowano je na nowoczesnym planie europejskim, w dużej mierze niszcząc historyczny wygląd Salonik. Pożar zapoczątkował emigrację licznych rodzin żydowskich do Palestyny.

29 września 1918 roku w Salonikach podpisano rozejm salonicki.

W wyniku wymiany ludności między Grecją i Turcją po 1922 roku, do miasta napłynęły masy greckich uchodźców z centralnej i wschodniej części obecnej Turcji. Ludność muzułmańską przesiedlono z Salonik do Turcji. Niektóre przesiedlenia przybierały brutalny charakter. Według dokumentacji strony greckiej miało miejsce m.in. ludobójstwo Greków Pontyjskich, w prowincji Trapezunt, analogiczne z rzeziami Ormian. Do Salonik przybyła schronić się też część greckiej i ormiańskiej ludności ocalałej ze spalonej przez Turków Smyrny (miasta na wschodnim wybrzeżu Morza Egejskiego). Ze Smyrny przeniosła się do Salonik część ludności żydowskiej, choć dzielnica żydowska nie ucierpiała wskutek tzw. wielkiego pożaru i masakry chrześcijan. W latach 1923–1930 znaczną część ludności słowiańskiej stopniowo wysiedlano, głównie do Bułgarii, jednocześnie przyjmując bułgarskich Greków^[10]. Pozostała tu, na swe życzenie, ta ludność słowiańskojęzyczna, którą urzędowo uznano za przymusowo zeslawizowanych Greków. W konsekwencji, obligatoryjnie zmieniono zapis ich nazwisk, z powrotem na brzmienie greckie, zhellenizowano również szkolnictwo.

W dniu 9 kwietnia 1941 roku miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie. W następstwie tego, miasto dawniej nazywane przez Żydów „Drugą Jerozolimą”, znalazło się pod okupacją niemiecką. Wymordowano wtedy prawie 60 tys. salonickich Żydów (97% społeczności żydowskiej miasta).

W okresie okupacji niemieckiej Grecja i sąsiednia Jugosławia wyróżniały się prężnym ruchem oporu. W Salonikach jego bohaterem został sportowiec i konspirator Jerzy Iwanow-Szajnowicz. Istnieje o nim m.in. książka i film Agent nr 1. Największa do niedawna hala sportowa Salonik nazwana została Ivanofo. Iwanow jest bohaterem tak dla polskiego, jak i greckie

Budowle

0. Biała Wieża (gr. Λευκός Πύργος, Lefkos Pirgos) została wybudowana przy nabrzeżu przez osmańskiego sułtana Sulejmana Wspaniałego, uważana jest powszechnie za symbol miasta. Dawniej należała do fortyfikacji otaczających Saloniki. Jej szczyt służy za dogodny punkt widokowy na miasto. W jej pobliżu znajduje się pomnik Aleksandra Wielkiego.
1. Przy ulicy Dimitriosa HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Dimitrios_Gunaris”Gunarisa znajdują się Łuk i Mauzoleum Galeriusza, znane jako Kamara i Rotunda. Łuk (zachowały się tylko jego resztki) postawiono między 298 a 299 r. n.e. dla uczczenia zwycięstwa tetrarchy Galeriusza nad sasanidzkimi Persami i zajęcia ich stolicy Ktezyfonu w 298 roku. Był wykonany z czerwonego kamienia i bogato zdobiony. Mauzoleum, w którym miał być pochowany cesarz Galeriusz, wybudowano ok. 304 roku. W późniejszych czasach zostało zamienione na kościół św. Jerzego.
2. Bazylika św. Dymitra (V – VII w.) jest najważniejszą świątynią miasta, a sam święty – jego patronem. Zabytek jest położony powyżej pozostałości po agorze i rzymskim forum. Znajduje się w nim muzeum; posiada 3 boczne kaplice, a także zespół podziemnych katakumb z celą, w której więziono świętego.
3. W Salonikach zachowały się też bizantyńskie obwarowania, m.in. cytadela Heptapyrgion (gr. Siedmiowieżowa)
4. bizantyńskie świątynie: Panagia Acheiropoietos (V w.), Hosios Dawid (V-VI w.), Panagia Chalkeon (XI w.), św. Pantelejmona (XII w.), Proroka Eliasza (XIII w.), św. Katarzyny (XIII w.), św. Mikołaja (XIII-XIV w.), Apostołów (XIV w.) oraz monaster Wlatadon (XIV w.).

Tembi – to wąska i głęboka dolina między masywem Olimpu a górami Ossa. Dawniej nazywano ją „wilczym gardłem”.

Dolina miała znaczenie strategiczne: stanowiła przejście z Tesalii do Macedonii. To również droga odpływu wód zbieranych z równiny tesalskiej przez rzekę Pinios, która tędy odprowadza je do Morza Egejskiego.

Opowieści zapisane w mitach

W starożytności dolina Tembi była ośrodkiem kultu Apollina. Miała się tu znajdować jego świątynia, starsza od delfickiej. Jak podaje mit, Apollo po zabiciu w Delfach węża pytyjskiego miał tu przybyć, aby zmyć z siebie krew w wodach Pinios. Myjąc się spotkał nimfę Dafne. Zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. Dafne uciekając przed nim zamieniła się w drzewko laurowe. Apollo zerwał gałązkę z tego drzewa i zabrał ją by zasadzić w Delfach. Na pamiątkę tego wydarzenia przybywali do doliny wyznawcy Apolla, aby tak jak on, zerwać gałązkę. Inny mit opowiada, że dolina powstała po kłótni braci Zeusa i Posejdona. Zeus cisnął grom, który głęboko przeorał góry, a Posejdon uderzył w ziemię trójzębem i wypłynęła woda. Było to oczywiście w starożytności i w mitach…

Pod opieką Paraskewy

W dolinie Tembi należy zatrzymać się na parkingu Agia Paraskevi. Stąd kamiennymi schodkami schodzimy do dna doliny. Przez wąski most wiszący przechodzimy pod przepiękny kościół wykuty w skale. To kościół św. Paraskewy. Początek świątyni sięga XIII wieku. Niektóre kaplice znajdują się w litej skale. Sklepienie zdobią bizantyńskie malowidła, w ciemnych stonowanych barwach. W centralnym punkcie znajduje się wizerunek Chrystusa Pantokratora. Świątynia jest maleńka. Pośrodku stoi ikonostas rzeźbiony z drewna oliwkowego. Nad nim widnieje malowidło ukazujące Bogurodzicę. Całe wnętrze wypełnione jest ikonami.

Historia świętej ?od oczu?

Jedna z ikon przedstawia świętą z oczami na tacy. Uważa się, że zmarła śmiercią męczeńską, wcześniej osobiście się oślepiając, by uniknąć pohańbienia. Paraskewa nie chciała wyjść za mąż, za tego, którego wybrali jej rodzice. Przyrzekła, że prędzej sobie wyjmie oczy niż go poślubi. Rodzice i pretendent nie odpuszczali, więc ona dotrzymała przyrzeczenia. Inna historia o świętej opowiada, że żyła ona w II wieku niedaleko Rzymu. Po śmierci rodziców, którzy byli chrześcijanami, rozdała majątek i zaczęła głosić Słowo Boże. Za to została aresztowana przez Rzymian. Nawet pod wpływem okrutnych tortur nie wyparła się wiary. W 140 roku została ścięta. Która z opowieści jest prawdziwa, tego nie wiem. Paraskewę beatyfikowano i jest opiekunką ślepców i wszystkiego co związane jest z oczami.

Dwa źródła

Nad wejściem do świątyni powiewają dwie flagi: biało-niebieska grecka i żółta z dwugłowym czarnym orłem cesarskim. To flaga greckiego kościoła prawosławnego. Sanktuarium jest ulubionym celem pielgrzymek Greków. W jego otoczeniu znajdują się dwa legendarne źródła: Afrodyty i Dafne. Źródło Afrodyty tryska ze skały w pobliżu mostu i tworzy romantyczną sadzawkę w otoczeniu drzew laurowych. Według mitologii , to właśnie tu kąpała się Afrodyta przed spotkaniem z Adonisem. Podobno woda z tego źródła przywraca młodość i zapewnia szczęście w miłości. Do drugiego źródła trzeba przejść wąską, skalną pieczarę z wykutym wieki temu kilkunastometrowym, krętym chodnikiem. Na jego końcu jest ujęcie wody a jego patronką jest nimfa Dafne. Legenda mówi, że woda ta wpływa korzystnie na wzrok.

DZIEŃ 6 WYPOCZYNEK NAD MORZEM-21.09.2024

Po śniadaniu czas na relaks i plażowanie nad morzem.

DZIEŃ 7 VERIA – METEORY-22.09.2024

Śniadanie i przejazd do Verii, gdzie św. Paweł zatrzymał się po opuszczeniu Salonik. Następnie Meteory i zwiedzanie słynnych wiszących klasztorów, zbudowanych na wznoszących się w niebo stromych skałach. Te prawosławne monastyry zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

I.Veria

Weria – miasto w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Macedonia-Tracja, w regionie Macedonia Środkowa, w jednostce regionalnej Imatia. Siedziba gminy Weria. W 2011 roku liczyło 43 158 mieszkańców^[1].

Leży na terenie historycznej Tracji, na żyznej równinie u podnóża góry Wermion (starożytne Bermion), ok. 35 km od Morza Egejskiego, 509 km od Aten i 69 km od Salonik.

Wydarzenia biblijne

Według Biblii, Berea była ludnym miastem w prowincji Macedonia, które Paweł z HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu”Tarsu wraz z Sylasem odwiedził podczas swej drugiej podróży misyjnej, gdy z powodu rozruchów musieli w nocy opuścić Tesalonikę. Obaj głosili w synagodze tamtejszym żydom. Berejczycy – Żydzi i Grecy – zostali pochwaleni, że pilnie sprawdzali w Pismach, czego się dowiadywali. Działalność apostoła Pawła nie trwała jednak długo, gdyż z Tesaloniki przybyli fanatyczni Żydzi z zamiarem wzniecenia dalszych rozruchów. Paweł odpłynął wtedy do Aten, pozostawiając na miejscu Sylasa i Tymoteusza, by zatroszczyli się o nowych chrześcijan^[2]. Wśród uczestników trzeciej podróży misyjnej Pawła znalazł się Sopater, chrześcijanin pochodzący z Berei^[3].

II.Meteory

Meteory  – wzniesiony w górę, będący wysoko w powietrzu) – masyw skał z piaskowca i zlepieńca w środkowej Grecji na północno-zachodnim krańcu równiny tesalskiej w okolicy miasta Kalambaka. Skały osiągają wysokość do 540 m n.p.m.

Monastyry

Na szczytach skał umiejscowiony jest zespół 24 prawosławnych klasztorów (monastyrów). Początkowo wszelkie materiały potrzebne do budowy i życia mnichów wciągane były na linach, również odwiedzający mogli dostać się do monastyrów jedynie w taki sposób. Obecnie część z monastyrów udostępniona jest dla zwiedzających i dla ich wygody wybudowano schody i pomosty.

Pierwsze wspólnoty religijne pojawiły się w Meteorach pod koniec X w., mieszkając w jaskiniach i pustelniach.

Legenda głosi, że św. Atanazy, założyciel Wielkiego HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor”MeteoraHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor” (HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor”MegaloHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor” HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor”MeteoroHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor”), najstarszego monastyru, wzniósł się na szczyt na skrzydłach orła. To on założył pierwszy klasztor w roku 1336. Ponieważ trwały wówczas wojny Bizancjum z Serbią więc klasztory te były dobrym, niedostępnym schronieniem. Ukrywał się tu m.in. Jan HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Paleolog”Paleolog – następca tronu serbskiego. Okres świetności klasztory przeżywały za panowania osmańskiego sułtana Sulejmana Wspaniałego (1520–1566).

Monastyry gromadziły wtedy ogromne skarby, czerpiąc zyski z posiadłości ziemskich w Tesalii, Wołoszczyźnie i Mołdawii.

Od XVIII w. klasztory zaczęły podupadać (głównie na skutek kłótni opatów oraz erozji nieumiejętnie budowanych i konserwowanych budynków). W sumie wybudowano 24 klasztory (każdy na innej skale). Współcześnie tylko sześć klasztorów jest zamieszkanych i toczy się w nich normalne życie monastyczne. Są to cztery klasztory męskie i dwa żeńskie:

0. AjosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Miko%C5%82aja_Odpoczywaj%C4%85cego” HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Miko%C5%82aja_Odpoczywaj%C4%85cego”NikolaosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Miko%C5%82aja_Odpoczywaj%C4%85cego” (Świętego Mikołaja Odpoczywającego),
1. AjosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Stefana_(Meteory)” HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Stefana_(Meteory)”StefanosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tego_Stefana_(Meteory)” (Świętego Stefana),
2. AjiasHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tej_Tr%C3%B3jcy” HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tej_Tr%C3%B3jcy”TriadosHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_%C5%9Awi%C4%99tej_Tr%C3%B3jcy” (Świętej Trójcy),
3. MegaloHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor” HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor”MeteoroHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Meteor” (Wielki Meteor, Przemienienia Pańskiego),
4. RusanuHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Monastyr_Rusanu” (HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Monastyr_Rusanu”RusanuHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Monastyr_Rusanu”, Świętej Barbary),
5. WarlaamHYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasztor_War%C5%82ama” (Warłama).

Aby zwiedzić klasztory, należy mieć odpowiedni strój: długie spodnie dla mężczyzn, spódnica zakrywająca kolana i zakryte ramiona dla kobiet.

W kulturze masowej

0. Meteory były scenerią dla jednego z filmów o przygodach Jamesa Bonda pt. „Tylko dla twoich oczu”.
1. Meteory były również miejscem akcji filmu pt. „Sky Riders” w reżyserii Douglasa HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Douglas_Hickox&action=edit&redlink=1″Hickoxa z Jamesem HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/James_Coburn”Coburnem w roli głównej.
2. Nazwa drugiego studyjnego albumu zespołu Linkin Park pochodzi właśnie od tego miejsca. Zanim jeszcze zaczęły się prace nad płytą, członkowie zespołu zobaczyli podpisane zdjęcie skał na ulotce biura turystycznego i postanowili, że album będzie robił takie samo wrażenie, jak one. Na końcu procesu tworzenia, postanowili nazwać płytę „Meteora”.

DZIEŃ 8 TERMOPILE – PIREUS-23.09.2024

Po śniadaniu udamy się do miejscowości Termopile , gdzie zobaczymy pomnik i przypomnimy sobie historię Spartan. Krótka wizyta przy Gorących Wrotach, źródłach siarczanych znanych już w czasach antyku. Przejazd do Pireusu – największego portu greckiego i trzeciego pod względem wielkości na Morzu Śródziemnym. Zobaczymy pasażerską część portu, gdzie kotwiczą promy liniowe i wielkie statki rejsowe – „pływające hotele”, a następnie część jachtową. Udamy się także znajdujące się w pobliżu wzgórze Kastella, z którego będzie można podziwiać zapierającą dech w piersiach panoramę obejmującą Zatokę Sarońską.

I.Termopile

Termopile– zwężenie równiny nadmorskiej^[3], wąskie przejście (potocznie przesmyk) między górami a morzem w pobliżu miasta Lamia w Grecji, między Zatoką HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zatoka_Maliakos&action=edit&redlink=1″Maliakos a górą Oiti, prowadzące z Tesalii do Grecji Środkowej^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Termopile”[4]}. Miejsce zawdzięcza nazwę silnemu źródłu dającemu początek strumieniowi o temperaturze wód 40 °C.

Bitwa na przesmyku termopilskim

W 480 p.n.e. została stoczona słynna bitwa pod Termopilami między koalicją Greków pod przywództwem Sparty a wojskami perskimi. Zwycięstwo odniosła Persja, jednak ponosząc ogromne straty w ludziach, w tym sam Kserkses I, który stracił podczas ataku dwóch synów, Abrokomesa i Hyperantesa^[5].

Przy przecinającej przesmyk dawnej drodze głównej, w 1955 roku wzniesiono zespół pomnikowy Spartan, z centralnie akcentowanym posągiem króla Sparty, Leonidasa. W okresie późniejszym po lewej dodano skromny pomnik siedmiuset także wtedy bohatersko poległych Tespijczyków. Po drugiej stronie szosy, na wzgórzu Kolonos, gdzie bronili się ostatni obrońcy przesmyku, tablica upamiętnia bitwę wyrytą inskrypcją:

O cudzoziemcze, powiedz Lacedemończykom, że wierni ich prawom, tu spoczywamy^[6]

Więcej o historii miejsca

Na przestrzeni dziejów Termopile – ze względu na strategiczne znaczenie przesmyku – były także areną kolejnych bitew:

0. w roku 353 p.n.e. – zablokowanie przejścia w czasie Trzeciej Wojny, toczonej przez Focjan przeciwko Filipowi II Macedońskiemu;
1. w roku 279 p.n.e. – obrona przesmyku przez Greków w czasie inwazji wojsk Galickich pod dowództwem Brennusana na Grecję, odwrót Greków przez morze;
2. w roku 191 p.n.e. – między Rzymianami a HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Termopilami_(191_p.n.e.)”Seleucydami, zwycięstwo Rzymian;
3. w roku 267 – nieudana obrona przesmyku przez siły lokalne w czasie inwazji Herulów na Bałkany;
4. w roku 1821 (lub bitwa pod Alamaną) – w trakcie greckiej wojny o niepodległość, zwycięstwo Turków;
5. 24–25 kwietnia 1941 r. – między wojskami australijsko-nowozelandzkimi a niemieckimi – obrona przesmyku przed Niemcami, a następnie wycofanie się Australijczyków i Nowozelandczyków.

Gorące źródło

Po nieczynnym już, gminnym zakładzie wodolecznictwa pozostało popularne wśród kierowców, dzikie miejsce kąpielowe z wodospadem.

II. Pireus

Pireus (gr. Πειραιάς, Pireas; starogrecki / katharewusa Πειραιεύς, Peiraieús, Pireẹfs) – miasto portowe w Grecji, w administracji zdecentralizowanej Attyka, w regionie Attyka, w jednostce regionalnej Pireus, w południowo-zachodniej części aglomeracji ateńskiej^{[potrzebny przypis]}. Siedziba i jedyna miejscowość gminy Pireus. W 2011 roku liczyło 163 688 mieszkańców^[1].

Położenie

Pireus leży na górzystym półwyspie, 8 km na płd.-zach. od Aten, najwyższą wznoszącą się tam górą jest Munichia (86,5 m), na której w okresie macedońskim znajdował się gród. Trzy okrągłe zatoki (Pireus, Zea i Munichia) stanowiły naturalne porty, które stanowiły podstawę morskiej potęgi starożytnych Aten.

Pireus historyczny

Pireus był najważniejszym portem starożytnych Aten. Usytuowany w doskonale ufortyfikowanej naturalnej zatoce, dzielił się na trzy mniejsze porty: Kantharos, Zea i Munichia.

W czasach wczesnego antyku Pireus był kamienistą wyspą (Munichia – współcześnie Kastella), połączoną z lądem wąską, zalewaną przez morską wodę ścieżką, która w suchym okresie była wykorzystywana do pozyskiwania soli. Nazywała się Halipedon i jej podłoże pozwalało, mimo trudności, na jej przebycie.

Z biegiem czasu ląd się utwardził, ustało zalewanie wodą i we wczesnych czasach klasycznych przejście stało się bezpieczne. Temistokles przewidując odwetowy atak Persów, jeszcze przed bitwą pod Maratonem – w latach (493–492) p.n.e. rozpoczął budowę fortyfikacji Pireusu. Wtedy Pireus zwiększył swoje znaczenie i jako port o głębokiej wodzie, zastąpił dotychczasowy w Faleronie, stając się portem wojennym Aten (493 p.n.e.). Powstałe tam stocznie wybudowały flotę walczącą później pod Salaminą.

Fortyfikacje zostały ukończone w 460 p.n.e. przez Kimona i Peryklesa. Później Pireus był połączony z Atenami Długimi Murami, budowanymi w latach 461–457 p.n.e., dającymi bezpieczne połączenie między oboma miastami, wzdłuż obecnej ulicy Pireos (Οδός Πειραιώς) i przebiegającej tędy naziemnie linii metra.

Przyległe do portu miasto na planie prostopadłych ulic otaczających port, hale kolumnowe i doki, zostało zaplanowane przez Hippodamosa z Miletu. Agora w Pireusie została później nazwana jego imieniem.

Podczas wojen peloponeskich Pireus był głównym portem Aten i podzielił ich los. Spartanie spalili Pireus i zburzyli mury. Dopiero po restaurowaniu demokracji Konon odbudował mury w 392 p.n.e.

Kolejne zniszczenia miały miejsce po zdobyciu Pireusu przez Sullę, gdy został opanowany przez Rzymian. Dzieła dokończyli Goci pod wodzą Alaryka w 395.

W okresie bizantyjskim port był wykorzystywany okresowo ze względu na dużą odległość od stolicy – Konstantynopola. Po panowaniem tureckim Pireus był opuszczony – była tam tylko komora celna i klasztor świętego Spirydona.

Część murów fortyfikacji Temistoklesa, otaczających linię brzegową, przetrwała w stanie częściowej ruiny, ale w bardzo dobrym stanie przyziemia, do dni dzisiejszych i są częścią promenady. Odkopano pozostałości neos oikoi, w których były podczas zimy przechowywane triremy. Wykopaliska te są źródłem informacji o antycznej żegludze i budowie statków.

Pireus współczesny

Wraz z powstaniem niepodległej Grecji i proklamowaniem Aten stolicą rozpoczął się gwałtowny rozwój miasta, powstało wiele okazałych budynków. Jednym z nich jest gmach teatru miejskiego, będący przykładem budownictwa klasycystycznego.

Pireus jest jednym z najważniejszych centrów przemysłowych współczesnej Grecji, największym jej portem, trzecim co do wielkości portem Morza Śródziemnego, a od roku 2019 także pierwszym pod względem przeładunków kontenerowych^[2]. Z Atenami łączy go linia metra i Pireus stanowi z nimi wspólny kompleks miejski. Liczba mieszkańców demos (gminy) Pireus (Δήμος Πειραιóς) wynosi 163 688 (2011).

Baseny portowe – Kantaros, położone w centrum miasta, stanowi największy z attyckich portów promowych, przyjmując największe jednostki i łącząc kontynent z Kretą, Cykladami, Dodekanezem i wieloma z południowych i północnych wysp Egejskich. We wschodniej części basenu portowego działa duży dworzec morski, obsługi połączeń międzynarodowych, głównie wycieczkowców. Zachodnia część portu, tj. zespół basenów zajmujący znaczną część przedmieść Drapetsona i Kieratsini, jest wykorzystywana do obsługi ładunków cargo. Z Drapetsony, lokalnymi promami, kursującymi non-stop, Pireus połączony jest z kolejnym, węzłowym portem promowym na sąsiedniej wyspie Salaminie. Ponadto istnieją mniejsze porty lokalne, nowy i aktualnie wciąż rozbudowywany, wielki port kontenerowy (aktualnie w gestii inwestora chińskiego) i porty wojenne oraz duże mariny sportowo-turystyczne (Zea i Munichia). Największa z nich zlokalizowana jest obok słynnej hali sportowej w kształcie „spodka” SEF (Stadio Irinis kie Filias – Stadion Pokoju i Przyjaźni), położonej w Nowym Faleronie.

Przynależność administracyjna

Pireus to nazwa jednej z jednostek municypalnych, leżącą na płd.-zach. od Aten, wchodzących w skład metropolii ateńskiej^{[potrzebny przypis]}. Cztery pozostałe jednostek municypalne, które kiedyś były dzielnicami Pireusu, mają teraz własne samorządy i w Grecji, formalnie stanowią oddzielne miasta (podobnie jak każda z dzielnic Aten)^{[potrzebny przypis]}. Są to: Kieratsini-Drapetsona, Koridalos, Nikiea-Ajos Joanis Rendis i Perama. Liczba ludności tych siedmiu jednostek wynosi 448 997 (2011) i jest częścią ludności Wielkich Aten. Pireus był też stolicą Nomosu Pireusu, rozłożonej w południowej Attyce, na Wyspach Sarońskich, północnym Półwyspie Argolidzkim oraz wyspie Kithirze. Administracyjnie gmina Pireus należy do regionu Attyka.

DZIEŃ 9 PRZYLĄDEK SOUNIO-24.09.2024

Śniadanie i przejazd do przylądka Sounio. Czeka tu na nas piękny fotograficzny motyw, czyli ruiny świątyni Posejdona. Przylądek słynie także jako znakomity punkt widokowy na Morze Egejskiego i miejsce wspaniałych zachodów słońca. Transfer na lotnisko w Atenach, odprawa bagażowa o godz. 13.55, wylot powrotny z Aten o godz. 15.55, przylot na lotnisko Warszawa Okęcie o godz. 17.30, zakończenie pielgrzymki.

0. Przylądka Sounio- ruiny świątyni Posejdona
1. Świątynia Posejdona^[1] – budowla sakralna starożytnej Grecji, wzniesiona w latach 444-440 p.n.e. na półwyspie Sunion ku czci boga mórz i oceanów Posejdona^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[2]}. Świątynia zbudowana jako peripteros heksastylos, stanowiła element świętego okręgu dedykowanego Posejdonowi, wiodła do niej droga ozdobiona monumentalną bramą, flankowaną przez portyk. Pozostałością świątyni są ruiny znajdujące się w obrębie zorganizowanego stanowiska archeologicznego podlegającego 2. Zarządowi Zabytków Prehistorycznych i Klasycznych Ministerstwa Kultury Grecji^[3].
2. Historia
3. Święty okręg Posejona na przylądku Sunion istniał już w VIII-VII w. p.n.e.^[4] W V w. p.n.e. rozpoczęto budowę nowej świątyni Posejdona, która jednak nie została ukończona przed najazdem perskim w 480 r. p.n.e. Persowie zdewastowali powstającą budowlę, jej odbudowy nie podjęto. W latach 444-440 p.n.e. na miejscu zniszczonej świątyni z inicjatywy Peryklesa^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[5]} wzniesiono nowy obiekt, wykorzystując porosową bazę poprzedniej świątyni. Od 412 r. p.n.e. świątynia znajdowała się w obrębie fortecy, wzniesionej przez Ateńczyków dla ochrony południowej części Attyki oraz żeglugi w zatoce Sarońskiej^[4]. Przetrwała ponad siedem wieków, aż została zrujnowana w 399 roku n.e. przez cesarza Arkadiusza^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[2]}.
4. W XVII w. stało jeszcze 17 kolumn świątyni. Pierwsze badania świątyni w czasach nowożytnych wykonał w 1765 r. Revett, uzupełniły je pomiary przeprowadzone przez członków Towarzystwa Dyletantów w 1812 r. Regularne wykopaliska w miejscu ruin świątyni rozpoczął Wilhelm HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wilhelm_Dorpfeld&action=edit&redlink=1″Dorpfeld dopiero w roku 1884, w roku 1898 odkryto inskrypcję dedykującą świątynię Posejdonowi. Prace związane z odsłanianiem świątyni ukończył Walerios Stais. Gdy Grecja odzyskała niepodległość stało już tylko 12 kolumn świątyni^[4]. W 1906 roku, podczas prowadzonych na terenie świątyni wykopalisk archeologicznych, odkryto wiele cennych przedmiotów, w tym marmurowe rzeźby nagich młodzieńców (gr. kouros) z VI w. p.n.e.^[4], zdeponowane w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[6]}.
5. Architektura

0. Świątynia wznosi się na krawędzi skały, ok. 60 m nad powierzchnią morza, w najwyżej położonym punkcie przylądka. Prowadziła do niej święta droga, której oprawę stanowiła monumentalna brama (propyleje), ozdobiona dwiema kolumnami doryckimi, na których znajdował się architraw i tympanon^{HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[4]}. Kolumny dzieliły bramę na trzy przejścia, z których środkowe, najszersze, miało szerokość 2,2m^[2]. Wzdłuż muru przy bramie znajdował się zadaszony portyk (25 m długości, 9 m szerokości) wzniesiony dla wygody pielgrzymów odwiedzających święty przybytek. Świątynię zbudowano z białego marmuru, wydobywanego w kamieniołomach pobliskiej (odległej o ok. 4 km) miejscowości Argileza^[4]. Świątynię wzniesioną na planie prostokąta o bokach 31,12 m na 13,47 m, w porządku doryckim, w modelu peripteros heksastylos, czyli z 6 kolumnami w fasadzie przedniej i tylnej^{[4]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[2]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[7]}. Kolumnady boczne posiadały po 13 kolumn. Łącznie kolumnada liczyła 34 jednostki. Kolumny miały wysokość 6,12 m, u podstawy średnica kolumny wynosiła 1 m, przy głowicy 79 cm^[2]. Osobliwością kolumn jest liczba kanelur – 16, zamiast zwykle występujących w kolumnach doryckich 20 żłobków, oraz brak entasis^[4]. Kolumny fasady były w takim samym porządku co kolumny wewnętrzne (amfiprostylos)^[2]. W świątyni oprócz perystylu wyróżnić można pronaos, cellę i opistodomos^[5]. Posąg kultowy Posejdona stojący w celli nie zachował się. Metopy świątyni były gładkie, bez dekoracji. W przedsionku świątyni znajdował się fryz, wykonany w marmurze paryjskim, przedstawiający centauromachię, gigantomachię oraz prace Tezeusza, z którego zachowało się 14 fragmentów wysokich na 82 cm^{[4]HYPERLINK „https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Posejdona_na_Sunionie”[5]}. Do współczesności przetrwało 9 kolumn z południowej kolumnady i 6 z kolumnady północnej (z tego 4 zostały podniesione i ustawione ponownie w latach 1958-59)^[4]. Obiekt wykazuje podobieństwo do świątyni Hefajstosa w Atenach,